Microfoons zijn smeerlappen. Net voor het debat van zondagavond kwam The Washington Post met een tape uit 2005 waarop presidentskandidaat Donald Trump eens te meer zijn minachting voor vrouwen de vrije loop liet. Zijn woorden zouden het hele debat overschaduwen: ‘Ik moet Tic Tacs innemen voor het geval ik haar begin te zoenen’, zei hij over soapactrice Arianne Zucker, die hij even later zou ontmoeten. ‘Je weet dat ik automatisch aangetrokken word tot mooie… – ik begin hen gewoon te zoenen. Het is als een magneet. Gewoon zoenen. Ik wacht zelfs niet.’ De uitsmijter was erger: ‘Als je een ster bent, laten ze je doen. Je kunt alles doen. Hen bij de poes grijpen. Je kunt alles doen.’ De microfoon stond aan, de tape werd elf jaar later op een strategisch moment gelost, de wereld reageerde verbijsterd.
Voor de zoveelste keer. Voor de zoveelste keer ging er dit weekend door het vrije Westen een golf van verontwaardiging over een uitspraak van Trump. En voor de zoveelste keer was het evenzeer heimelijk genieten van de eigen verontwaardiging: een eenvoudig bericht over een diep beledigende uitspraak, met een snelle emotionele respons als beloning. Een kritische respons, zeker wel, maar niet van dien aard dat we ons wereldbeeld gingen bevragen – veeleer plezierden we onszelf met het gevoel van de eigen superioriteit. Geen complexiteit, geen ingewikkeld verhaal over fraude, geen technische discussie over de begroting – gewoon emotie, rechttoe rechtaan. Het is een verslaving. Opiniestormpjes, we krijgen er nooit genoeg van. Hoor Donald Trump zeggen ‘Grab ‘em by the pussy’, word een beetje kwaad, en u weet weer dat u leeft. ‘Het is een schande’, zegt u. ‘Het is triestig’, zegt u. Het is niet genoeg.
Het staat iedereen vrij om reflexmatig kwaad te worden van Trumps kwetsende uitspraken, maar als het bij die kortstondige woede blijft, dan zal dat volstrekt niets uithalen. De afgelopen maanden besefte iedereen telkens weer, na een paar dagen een beetje afgekoeld, dat de grofste taal de raillerende Republikein alleen maar opstuwde in de vaart der volkeren. Onze ontzetting hield dat niet tegen, zelfs de gefilmde woede van Robert De Niro kan dat niet. Want bij elke acute opstoot van verontwaardiging wordt het cruciale punt gemist: Trump-stemmers zijn kwaad. Ze zijn boos op het establishment, dat hen te lang in de steek heeft gelaten. Ze zijn woest op de weldenkende bovenklasse, die de kloof tussen arm en rijk groter heeft laten worden. Ze zijn kwaad omdat ze de vergeten slachtoffers zijn van de globalisering. Als het establishment gechoqueerd is door een pussy-uitspraak, dan is dat voor Trump-stemmers alleen maar goed nieuws. Als het establishment gruwt van racistische oneliners over Mexicanen, dan vinden Trump-stemmers dat geweldig. Als het establishment het beschaafde hoofdje wegdraait van zoveel stommiteiten, dan gaan Trump-stemmers harder applaudisseren. Zijn middenvinger is een opsteker. Zijn onredelijkheid is hun vlammenwerper.
Bovendien is wat hij zegt in dit geval ook gewoon volkomen waar. Trump zélf is het levende bewijs van zijn eigen stelling: het is ontstellend waar je allemaal mee wegkomt als je macht hebt – of het nu de schijnwerpers van de media zijn (‘als je een ster bent’), of succes in het bedrijfsleven, of succes in de politiek. Op de tape van elf jaar geleden leek hij zelf nog het meest verbouwereerd. Hij staat zelf versteld van waar hij allemaal mee wegkomt. Crisischroniqueur Joris Luyendijk zou zeggen: dit kan toch niet waar zijn? Trump bewijst dat het wel waar is.
Het antwoord van Washington zal dieper moeten gaan dan een beetje woede, een snuifje ontzetting of een kilootje verontwaardiging. Want Trump-supporters weten dat Clinton óók de waarheid naar haar hand zet, in Wall Street en elders. Ze weten dat Bill en Hillary Clinton maar al te goed beseffen wat je kunt doen als je macht hebt. Ze weten dat vrijheid relatief is als je je job hebt verloren in Flint, Michigan. Ze weten dat macht niet zelden corrumpeert. En vooral: ze weten dat zij de macht níét hebben.
Niet alles wat in Amerika gebeurt waait ook over naar ons. Maar veel wel. Als we het echt menen met onze hooggestemde idealen, dan zal een beetje lippendienst niet volstaan. Tic Tac neemt nooit een slechte adem weg. Dan zullen we moeten luisteren naar Belgen die kwaad zijn – van VB-stemmers tot IS-sympathisanten. Ook al lijken ze de meest onsamenhangende onzin uit te kramen. Als Trump dat besef heeft kunnen bijbrengen, dan heeft hij toch íéts goed gedaan.
BERT BULTINCK is hoofdredacteur van Knack.
‘Trump is een schande’, zegt u. ‘Trump is triestig’, zegt u. Het is niet genoeg.
