Voor jou uitgelegd: hoe worden de stemmen geteld en wie krijgt een zetel?

Het aantal zetels in de gemeenteraad hangt af van het aantal inwoners. Het minimum is 7, dat enkel voorkomt in Herstappe. De grootste gemeente, Antwerpen, heeft als enige 55 raadsleden.

Om te bepalen hoeveel zetels elke lijst krijgt, wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde methode-Imperiali, genoemd naar de senator Pierre Imperiali die het systeem in 1921 voorstelde. Het telsysteem bevoordeelt grotere partijen, met als doel versnippering tegen te gaan.

Allereerst wordt per lijst het stemcijfer bepaald: dat is het totaal aantal geldige stembiljetten waarop een stem voor de lijst en/of voor de kandidaten van die lijst is uitgebracht.

Daarna wordt dat cijfer gedeeld door 2, 3, 4, 5, 6, enzovoort. De uitkomsten worden in een tabel geplaatst, en de hoogste uitkomsten winnen telkens een zetel. Er wordt verder gedeeld tot alle zetels op zijn. Is de uitkomst van een deling gelijk, dan gaat de eerstvolgende zetel naar de lijst met het hoogste stemcijfer.

Een voorbeeld: partij A krijgt in totaal 400 stemmen, partij B 300, partij C 200 en partij D 100. Er zijn 25 zetels te verdelen. 

Partij A krijgt uiteindelijk tien zetels, partij B acht, partij C vijf en partij D twee.

Nadat duidelijk is geworden hoeveel zetels elke lijst krijgt (zie vraag vorige week), kan het verdelen binnen elke lijst beginnen. Volgt u even mee aan de hand van het voorbeeld van de lijst vld-groen-m+ van burgemeester Bart Somers in Mechelen in 2012. Die haalde toen 16 zetels in de gemeenteraad. We laten in de tabel voor de duidelijkheid een aantal mensen in het midden weg.

Eerst wordt het stemcijfer van de lijst vastgelegd. Dat is de som van alle stembiljetten waarop een geldige stem voor die lijst of een of meerdere kandidaten op die lijst is uitgebracht. In het voorbeeld waren dat er 17.900: 3.373 mensen hadden enkel de lijst gekozen, 14.527 mensen hadden een of meerdere voorkeurstemmen gegeven.

Het aantal lijststemmen die verdeeld mogen worden onder de kandidaten, krijg je door dat getal te vermenigvuldigen met het aantal verkregen zetels en wordt dan door 3 gedeeld, want een lijststem wordt maar voor een derde meegeteld. Dat geeft (3.373 x 16 zetels) / 3 = 17.990 te verdelen stemmen. Getallen worden altijd naar boven afgerond.

Nu hebben we nog het verkiesbaarheidscijfer nodig: het aantal stemmen dat iemand nodig heeft om op zichzelf verkozen te geraken. Dat krijg je door het stemcijfer te vermenigvuldigen met het aantal zetels, en dat getal te delen door het aantal zetels + 1. In ons geval dus: (17.900 x 16) / 17. Dat geeft het cijfer 16.848.

Nu kan het verdelen beginnen. We beginnen bovenaan met kandidaat 1. Eerst kijken we hoeveel eigen voorkeurstemmen hij of zij heeft. Daar worden dan, indien nodig, evenveel stemmen uit de pot aan toegevoegd tot de kandidaat aan het verkiesbaarheidscijfer komt. Blijft er nog iets over, dan gaat die overschot naar kandidaat 2, enzovoort, tot de pot leeg is.

Bart Somers haalde 10.366 voorkeurstemmen. Hij heeft dus nog 6.482 stemmen uit de pot nodig om aan het verkiesbaarheidscijfer van 16.848 te komen. In de laatste kolom schrijven we het uiteindelijke stemmenaantal.

Voor kandidaat 2, Marina De Bie, blijven er nu nog 11.508 stemmen uit de pot over. Samen met haar voorkeurstemmen (1.246) komt ze aan een totaal van 12.754. De pot is nu al leeg. Het uiteindelijke stemmenaantal van alle volgende kandidaten is dus evenveel als hun voorkeurstemmen. (uitleg gaat verder onder de tabel)

Nu onze berekening klaar is, wordt de lijst simpelweg gesorteerd op basis van het uiteindelijke stemmenaantal en worden de 16 beschikbare zetels gegeven aan de eerste 16 kandidaten. We zien dat kandidaat 3, Greet Geypen, meer voorkeurstemmen heeft gekregen dan kandidaat 2, Marina De Bie. Maar die heeft nog stemmen uit de pot gekregen en eindigt dus hoger. Hetzelfde geldt voor de lijstduwer, Kristof Calvo. Hij krijgt geen stemmen uit de pot meer, maar krijgt door zijn vele voorkeurstemmen wel de vierde zetel.

Conclusie: voorkeurstemmen hebben een veel groter gewicht dan lijststemmen, die maar voor een derde meetellen. Daardoor is de 'pot' met lijststemmen vaak al heel snel leeg en dan komen de voorkeurstemmen in het spel.

Hoe stem je geldig? Hoe geef je een volmacht? Hoe werkt stemmen met de computer? Worden mijn reiskosten terugbetaald? Op deze en andere vragen vind je een antwoord in deel 1 en deel 2 van onze praktische verkiezingsgids.

De Stem van Vlaanderen, de stemtest van Het Laatste Nieuws en VTM NIEUWS, heeft de kaap van 1 miljoen deelnemers overschreden. Het is de grootste stemtest van Vlaanderen die je helpt om weloverwogen een stem uit te brengen. Ontdek op destemvanvlaanderen.be welke politicus het meeste aansluit bij jouw standpunten.