Eén derde van de meest gebruikte chemische stoffen in de EU is illegaal

Een derde (32 procent) van de chemische stoffen die in groot volume geproduceerd of ingevoerd worden in Europa, zijn niet in orde met de veiligheidsregels: er is te weinig informatie over gezondheidsrisico's. Het gaat om miljoenen tonnen stoffen die in talloze consumentenproducten zitten, van verf tot meubels, bouwmaterialen of plastic verpakkingen waarvan, zoals nu blijkt, niet of te weinig geweten is hoe schadelijk ze eventueel zijn voor mens en milieu.

Nog een derde van die stoffen zit in een grijze zone: er zou meer onderzoek moeten gebeuren om uit te sluiten of er wel voldoende degelijke informatie over risico’s beschikbaar is. Slechts een derde voldoet wel aan de Europese veiligheidsregels, oftewel ‘REACH’ (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals).

1814 stoffen

Met ongeveer twee op de drie dossiers is er dus een probleem, zo blijkt uit een groot onderzoek, waar het Duitse Federale Instituut voor Risicoanalyse (Bundesinstitut für Risikobewertung, BfR) drie jaar aan sleutelde in samenwerking met Duitse Milieuagentschap. Het BfR ging na of de 1.814 chemische stoffen die de laatste tien jaar in grote volumes in producten voor consumenten en industrie zijn verwerkt met een ‘waterdicht paspoort’ in onze levens en omgeving circuleren.

Omdat er steeds nieuwe stoffen bijkomen en er ook zeer uiteenlopende toepassingen zijn, verplicht de REACH-wetgeving producenten namelijk specifieke wetenschappelijke informatie te geven over mogelijke risico’s op mens en milieu, voor ze een stof op de markt brengen. Breekt de stof af in de omgeving of niet? Stapelt ze zich op in het lichaam of niet? Zijn er risico’s voor de neurologische ontwikkeling van kinderen, het DNA of de vruchtbaarheid?

Maar dat loopt blijkbaar niet zoals het moet.

De laatste tien jaren riep het agentschap dat instaat voor de controle, het European Chemicals Agency (ECHA), slechts vier van de meer dan 40.000 dossiers terug. Ook blijkt dat zelfs wanneer producenten wel informatie leveren over gezondheidsrisico’s, er slechts in enkele gevallen actie is ondernomen, hoewel dat volgens de REACH-wetgeving moet.

Sterke bewoordingen

In maart dit jaar had de Europese Commissie in een ‘werkdocument’ al in sterke bewoording aangegeven dat de gaten in de dossiers het een pak moeilijker maken om de bevolking te beschermen tegen eventuele schade.

“Maar er zijn geen harde maatregelen gepland naar aanleiding van dit onderzoek. Er komt dialoog met de industrie, terwijl de producenten die niet in orde zijn van de markt zouden moeten worden geweerd”, reageert experte Dolores Romano van de ngo European Environmental Bureau. “In REACH staat namelijk het ‘no data, no market’-principe: kun je de veiligheid van je stof niet aantonen, dan krijg je geen toegang tot de markt. Maar het is duidelijk dat de industrie er gerust op is omdat de controle uiterst laks is. De bevoegde autoriteiten laten oogluikend stoffen toe die in verband zijn gebracht met een stille pandemie van verschillende ziektes.”

Het ECHA en de Belgische overheid bevestigen het probleem. “Dat komt overeen met wat wij zelf ook al vaststelden. We zullen het meenemen in ons controlewerk”, zo stelt de communicatiedienst bij ECHA. “De industrie zal echt beter moeten voldoen aan de REACH-regels, en zo tonen dat ze veilig gebruik van chemische stoffen serieus neemt. Veel van die gaten in de gegevens betekenen onzekerheid voor de consument.”

De federale overheidsdienst Volksgezondheid is op de hoogte. “Het gaat dus om ruim twee derde van de dossiers, waar gaten in zitten. België heeft in maart al aan het ECHA laten weten dat wij het een prioriteit vinden dat er verbetering komt”, zegt woordvoerster Vinciane Charlier. “Ons land zal nauwgezet opvolgen welke voorstellen de Commissie doet om dit aan te pakken.”