Maryse Condé wint alternatieve Nobelprijs voor literatuur
Door #MeToo-schandalen reikt de Zweedse Academie dit jaar geen Nobelprijs literatuur uit. Maar Maryse Condé uit Guadeloupe wint wel de alternatieve prijs van de Nieuwe Academie.
Geen klassieke Nobelprijs literatuur dit jaar, geen gespannen turen tot een witte dubbele deur openzwaait voor de Zweedse Academie. Dat komt door het schandaal met de Frans-Zweedse fotograaf Jean-Claude Arnault, echtgenoot van een lid van de Academie. Hij is onlangs veroordeeld voor verkrachting.
In de plaats hebben Zweedse bibliothecarissen, het grote publiek en een kleine jury een alternatief bedacht. En de winnaar van de Nieuwe Academieprijs voor Literatuur - die de nadruk legt op diversiteit, inclusie en democratie - is bekendgemaakt in de stadsbibliotheek van Stockholm: het is Maryse Condé, een Franse schrijfster van 81 uit Guadeloupe in de Caraïben. Bekijk de uitreiking hier onder:
Eeuwig ontheemd
Maryse Condé, 81 jaar, is geboren op het Antilliaanse eiland Guadeloupe, een Frans overzees gebied. "Ze is een internationale nomade," zegt professor Kathleen Gyssels van de Universiteit Antwerpen, die Condé persoonlijk kent. Ze woonde en werkte op Guadeloupe, in verschillende West-Afrikaanse landen, in de Verenigde Staten en in Frankrijk.
Bij Maryse Condé staat de zoektocht naar haar (Afrikaanse) wortels centraal. En het belangrijkste thema is het ontheemd zijn, zegt Gyssels. Haar bekendste boek, een wereldwijde bestseller, is "Segou" uit 1984 en 1985, een tweedelig familie-epos over een oud Afrikaans koninkrijk in het huidige Mali. Veel van Condés romans zijn in het Nederlands vertaald.
Ik ben heel vereerd en draag deze prijs op aan alle mensen van Guadeloupe
"Maryse Condé is een groot verhalenverteller," zegt de Zweedse jury, "ze behoort tot de werelditeratuur. Ze beschrijft de ravage van het kolonialisme en de chaos daarna in een precieze taal. Magie, droom, terreur en liefde zijn altijd aanwezig in haar werk. Fictie en realiteit zijn verweven. Ze schrijft over de postkoloniale gekte en misbruik, maar ook over solidariteit tussen mensen."
Professor Kathleen Gyssels voegt er in "De Wereld Vandaag" op Radio 1 aan toe dat Condé geen feministe wil genoemd worden, "want dat vindt ze te Europees". Ze ijvert wel voor een dubbele ontvoogding van zwarte vrouwen, zowel tegenover de blanken als tegenover zwarte mannen.
Is dit nu geen "troostprijs", deze alternatieve Nobelprijs, voor een bejaarde schrijfster? "In zekere zin wel," zegt professor Gyssels. Maryse Condé heeft andere Caraïbische auteurs voor de échte Nobelprijs moeten laten voorgaan, zoals Derek Walcott in 1992 en V. S. Naipaul in 2001, maar ze kan zich gerust met hen meten.
Beluister hier het gesprek met professor Kathleen Gyssels (De Wereld Vandaag, Radio 1, 12 oktober 2018):
Bekijk een videoportret van Maryse Condé hier onder:
Shortlist
De andere kandidaten op de shortlist waren de Canadees-Vietnamese Kim Thuy, de Brit Neil Gaiman en de Japanse succesauteur Haruki Murakami, die zich terugtrok van de lijst, naar eigen zeggen om zich toe te leggen op het schrijven.
De Brit Neil Gaiman, 58 jaar, woont en werkt in de Verenigde Staten. Hij schrijft proza, poëzie, journalistieke stukken, liedjes- en theaterteksten en stripverhalen of graphic novels. Altijd met een fantasy- of gothic-kantje. Aan zijn 75-delige reeks "Sandman", uit de jaren 90, werkten veel verschillende tekenaars mee.
In 1991 was "Sandman" de eerste graphic novel die een literaire prijs kreeg. Zijn gothic kinderboek "Coraline" werd later een succesvolle animatiefilm, net als de fantasyroman "Stardust". Een ander succes is het "Graveyard Book", gelauwerd met de grootste Amerikaanse prijs voor kinderboeken.
In de fantasycommunity is Neil Gaiman een grote ster. Van "Good omens", een boek dat Gaiman samen met de onlangs overleden sciencefictionauteur Terry Pratchett schreef, wordt een tv-reeks gemaakt die volgend jaar te zien zal zijn op Amazon, met acteurs Michael Sheen en David Tennant. Ook "American Gods" is bewerkt voor een tv-serie.
De Canadees-Vietnamese Kim Thúy (50) vluchtte op haar tiende als bootvluchteling uit Vietnam. Ze groeide op in Canada, waar ze eerst als jurist voor een hulporganisatie werkte, vervolgens een Vietnamees restaurant opende in Montreal en daarna begon te schrijven. Haar autobiografische roman "Ru" won vele prijzen en werd ook in het Nederlands vertaald. De verhalen van Kim Thúy gaan over de gevaren van vluchten en in ballingschap leven, en de zoektocht naar je identiteit.