Ambtenarenpensioenen en taxshift leggen bom onder gemeentebegrotingen: "We zullen het onmogelijk redden"

Het is een aloude traditie dat net voor de gemeenteraadsverkiezingen in Vlaanderen nog snel pleinen worden verfraaid en straten heraangelegd. Maar dit jaar hebben de Vlaamse steden en gemeenten dit opvallend minder gedaan dan vroeger het geval was. Met ruim 3 miljard euro investeringsbudget wordt er dit jaar wel meer uitgegeven dan de voorbije jaren. Maar de piek is veel minder groot dan bij de voorgaande gemeenteraadsverkiezingen: dit jaar werd er 6,5 procent extra geïnvesteerd.

De Vlaamse gemeenten moeten namelijk stevig de vinger op de knip houden tegen het einde van de regeerperiode zodat de gemeentekas niet leeg raakt. Er moet genoeg geld in kas zitten om afbetalingen van schulden en de rentelasten te kunnen betalen.

Onze gemeenten zijn in het algemeen financieel gezond, maar de Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten vreest dat de nieuwe gemeentebesturen die morgen verkozen worden onvermijdelijk in de schulden zullen geraken als de federale overheid niet bijspringt.

Hoe komt dat? “Ik denk dat we met een fundamenteel ander probleem zitten, door een combinatie van twee elementen”, legt VVSG-directeur Mieck Vos uit: de stijgende uitgaven voor de pensioenen van de vastbenoemde gemeenteambtenaren en de dalende inkomsten via de personenbelastingen als gevolg van de taxshift.

Door de vergrijzing gaan er de komende jaren veel vastbenoemde gemeenteambtenaren met pensioen. En die pensioenen worden door de gemeenten betaald. Mieck Vos voorspelt dat de kosten de komende jaren de pan uit gaan swingen. “Op zeven jaar tijd gaan we cijfers krijgen die we echt niet meer onder controle kunnen houden.” Nu kosten die pensioenen zo’n 450 miljoen euro per jaar; dat zal met 32,5 procent stijgen, naar bijna 600 miljoen.

Tegelijk zitten de gemeenten nu al met een probleem langs de inkomstenkant, stelt Vos Vast. “Door de taxshift zien gemeentebesturen de inkomsten op de personenbelastingen zwaar verminderen. We voelen dat nu al, maar dat zal nog veel erger zijn tegen 2021.”

Door de taxshift betaalt de Belg minder personenbelasting. Maar de gemeenten zien hierdoor hun inkomsten dalen, omdat ze procentueel opcentiemen heffen op de personenbelastingen. Die zijn goed voor 87 procent van de inkomsten van de gemeenten.

Als de personenbelasting nu minder wordt, krijgen de gemeenten dus ook minder geld binnen. Hoeveel precies? “De taxshift kost de gemeenten zo’n 2 procent van hun belastinginkomsten. Dat is zo’n 200 miljoen”, zegt Geert Gielens, hoofdeconoom van Belfius in “De markt”.

Gielens merkt op dat de gemeenten de komende jaren ook nog minder inkomsten zullen krijgen door de algemene vergrijzing bij de inwoners van gemeenten. Want mensen die op pensioen gaan, betalen minder belastingen en dus ook minder opcentiemen. En dan zijn er nog de extra uitgaven die gemeenten moeten doen voor ouderenvoorzieningen: rusthuizen bouwen, zorgvoorzieningen inrichten …

Door die toenemende uitgaven en dalende inkomsten vreest Mieck Vos dat de gemeenten de komende jaren in de schulden zullen geraken en vraagt ze de federale overheid om bij te springen.  

De afgelopen jaren kregen de gemeenten jaarlijks 3,5 procent extra uit het gemeentefonds van de federale overheid. “Maar we voelen aan dat we de volgende legislatuur met 3,5 procent extra uit het gemeentefonds onmogelijk de zaken zullen kunnen redden”, vreest Vos.

Wat moet er dan gebeuren? “We zouden graag de solidarisering op de agenda krijgen. Dat betekent dat de lokale besturen niet alleen moeten opdraven voor de statutaire pensioenen, maar dat we de pensioenen van alle vastbenoemde ambtenaren, zowel op het federale, Vlaamse als gemeentelijke niveau, samen kunnen bekijken en daar de solidariteit meer laten spelen.”

Econoom Geert Gielen ziet dit als een oplossing voor de gemeenten, maar niet het probleem an sich. “Het strenge begrotingsbeleid Vlaanderen vloeit voort uit de totale Belgische staatsschuld. Maar voor Europa telt alleen de totale staatsschuld, niet of die schuld uit de gemeenten, Vlaanderen, Wallonië of de federale overheid komt. Dat kan Europa niets schelen.”

“Als die schuld op 103,7 procent van je bruto binnenlands product zit en je weet dat dat naar 60 procent moet, dan moet er ergens bespaard worden en moet er blijvend de rem gezet worden op de uitgaven. Het overhevelen van een lager naar een hoger overheidsniveau is voor het lagere niveau een goede oplossing, maar lost het probleem fundamenteel niet op.”

Onze reporter Bart Verhulst bracht een bezoek aan zijn Oost-Vlaamse geboortedorp Haaltert en stelde op het gemeentehuis de vraag wat de dienstverlening voor de zowat 18.000 inwoners allemaal inhoudt. Hieronder kan u de reportage bekijken.