Krantencommentaren: "Kiezers stemden meer dan ooit lokaal"

De lokale stembusgang werd er één zonder dominante golf, weet hoofdredacteur Bart Eeckhout van deze krant. De resultaten laten zich lastig lezen. Een eerste besluit zou dus kunnen zijn dat kiezers, alle poeha vooraf ten spijt, vooral lokaal gestemd hebben. Waarvoor hulde. Stevige bestuurders met een assertief lokaal beleid zijn beloond. Van Bart Somers tot Hans Bonte, en van Bart De Wever tot Vincent Van Quickenborne.

Als je naar de provinciale resultaten kijkt, boeken Groen en Vlaams Belang winst en verliezen sp.a en N-VA (met uitzondering van Vlaams-Brabant) significant. Vlaams Belang krabbelt weer overeind. Velen dachten dat het VB definitief verslagen is, maar het zou goed kunnen dat N-VA de oude geesten van extreemrechts zelf weer opgeroepen heeft met haar harde migratiediscours.

Eeckhout besluit dat de Zweedse coalitie er nog niet eens zo slecht voorstaat op acht maanden voor de nationale stembusgang. Misschien is dat besluit wel de grootste verrassing van deze verkiezingsavond. 

Voor Bart Sturtewagen van De Standaard zijn het echt wel lokale verkiezingen geweest. Burgemeesterspartijen werden vaker wel dan niet beloond. Met Van Quickenborne, Somers en De Croo bevestigen de liberalen dat zittende burgemeesters scoren.

N-VA doet het opmerkelijk goed in haar hartland rond Antwerpen, in het Waasland en de Kempen, Op vele andere plaatsen doet de partij van Bart De Wever het aanzienlijk minder goed. Vaak gaat het verlies vooral naar Vlaams Belang. De vooruitgang van de radicaal-rechtse partij is groter dan verwacht. Hier en daar blijken N-VA en Vlaams Belang geen communicerende vaten te zijn, maar boeken ze allebei winst. 

Tenslotte blijft het christendemocratische marktleiderschap overeind. In vele van hun bolwerken houdt CD&V stand. Voor Groen wordt een brede vooruitgang zichtbaar. 

Centrumrechts loopt nauwelijks averij op, stelt Bart Haeck van De Tijd vast. Links verliest steden, maar heeft niet meteen uitzicht op nieuwe linkse burgemeesters. De strijd tussen de N-VA en de CD&V om de Vlaamse volkspartij te zijn blijft onbeslist.

Bij de winnaars vinden we onder meer het Vlaams Belang, dat vol zelfvertrouwen weer op de kaart staat. Groen haalt een recordaantal gemeenteraadsleden, maar lijkt onder meer in Antwerpen geen vuist te kunnen maken tegen N-VA-voorzitter Bart De Wever. Vooral de sp.a hoort in de categorie van de verliezers: sowieso zijn de socialisten Brugge en Hasselt kwijt, maar ook de burgemeesterssjerps in de linkse bastions Oostende en Gent zijn niet zeker.

Als premier Charles Michel (MR) al schade ondervindt van deze lokale verkiezingen, heeft dat niets te maken met zijn drie Vlaamse coalitiepartners, maar met zijn eigen MR, die in Brussel klappen krijgt.

Voor Jan Segers van Het Laatste Nieuws is de uitslag van de stembusgang vooral voor sp.a een opdoffer. "Klappen van 5 à 10 procent bijna overal, dan ben je niet groggy, dan ben je knock-out. Geen voorzitter die dat had kunnen voorkomen. Geen voorzitter die dat tegen 2019 weer kan rechtzetten." Vlaanderen heeft gestemd zoals dat hoort bij lokale verkiezingen: lokaal. Meer dan ooit hebben mensen het verschil gemaakt. Segers verwijst onder meer naar de hoge score van de discrete Dirk De fauw in Brugge. De kiezer haalt daarnaast zijn neus op voor de geur van schandalen: "Zie de N-VA in Gent en Brugge".

Bart De Wever mag dan glansrijk geslaagd zijn in de lakmoesproef van zes jaar Antwerps stadsbestuur, over heel Vlaanderen bekeken boekt zijn partij verlies. Dat heeft de N-VA sinds haar oprichting nog niet meegemaakt. Het zal haar tot nadenken stemmen met het oog op de Vlaamse en federale verkiezingen.

Globaal zijn Groen en Vlaams Belang de onbetwiste winnaars. De partij van Almaci neemt op links voor het eerst de leiding ten koste van de dodelijk vermoeide en sterk verdeelde sp.a. De partij van Van Grieken is "uit een comateus bestaan ontwaakt". Dewinter staat voortaan in de schaduw van de voorzitter. Bij Open Vld scoren alle blauwe spitsen, ook al gaat de partij er globaal op achteruit. CD&V wordt als volkspartij steeds kleiner maar blijft "toch weer incontournable in la Flandre profonde". 

Het lokale karakter van de verkiezingen is niet overtroffen door de federale inslag die er met momenten aan gegeven werd, schrijft Stavros Kelepouris op Knack.be. N-VA haalt weliswaar goede resultaten binnen, maar moet ook vaak met licht verlies rekenen. CD&V blijft in West-Vlaanderen en Limburg nog steeds een sterk merk.

Groen laat her en der winst optekenen, maar is nog niet de onbetwiste marktleider op links en wordt nergens in Vlaanderen de grootste. De goede score van het Vlaams Belang is mogelijk een neveneffect van de genationaliseerde campagnes rond migratie en identiteit. In Gent blijven nog alle opties open. Mathias De Clercq houdt misschien de toekomst van sp.a-voorzitter John Crombez in zijn hand: als hij de socialisten uit hun Gentse bastion jaagt, wordt 14 oktober 2018 een zoveelste zwarte bladzijde in de neergang van sp.a. 

Liesbeth Van Impe, hoofdredacteur van Het Nieuwsblad, ziet dat de kiezer zich niet zomaar liet meeslepen door nationale trends. De burgemeesters hebben er op veel plaatsen hún verkiezing in hún gemeente van gemaakt. "En als ze geen socialisten waren, zijn ze daar doorgaans ook voor beloond." Van Impe trekt vier lessen uit een verkiezingsdag "waarbij de verrassing was dat er veel bij het oude bleef". Zo valt in veel gemeenten op hoe weinig er verandert. Zo houdt de N-VA stand op plaatsen waar de partij al sterk stond, houden de CD&V-burgemeesters stand en blijven ook de liberale boegbeelden troeven voor de partij.

Voor sp.a was er dan weer slecht nieuws. De partij verloor in de centrumsteden, maar behoudt wel Vilvoorde van Hans Bonte en Leuven, waar Louis Tobback zoals gepland de fakkel kan doorgeven aan Mohamed Ridouani. Antwerps burgemeester Bart De Wever moest dan weer nauwelijks inleveren en kan de rechtse coalitie gewoon voortzetten. Tot slot stelt Van Impe vast dat het niet altijd duidelijk is welk effect nationale thema's op de lokale verkiezingen hebben gehad.

Indra Dewitte van Het Belang van Limburg stelt een toenemend belang van lokale verankering vast. "Vroeger werden vóór de stembusslag al monsterakkoorden gesloten voor de provincie en de grotere steden. Die afspraken werden zowat met bloed ondertekend en geen kat die eraan dacht om daaraan nog te tornen. Die tijd is voorgoed voorbij, voorakkoorden blijken niet meer zoveel waard en worden even makkelijk weer opgeblazen als ondertekend. Er is een nieuwe dynamiek. En dat maakt het bijzonder moeilijk om betrouwbare voorspellingen te doen".