Welke van deze 16 Vlaamse doctorandi spreekt het meest mensentaal?

‘Betere en veiliger geneesmiddelen voor kinderen’

Elke Gasthuys (28), farmacoloog (UGent)

“Mijn doctoraat maakt deel uit van een groter project dat geneesmiddelenontwikkeling voor kinderen wil verbeteren. Want veel van de geneesmiddelen die op de markt komen, worden enkel getest op volwassenen. Maar een kwart is ook getest op kinderen. Dat komt vooral omdat kinderen maar zo’n 20 procent van de bevolking uitmaken. Als groep zijn ze voor de farma-industrie dus niet interessant. Bovendien zijn er veel meer verschillen tussen kinderen dan tussen volwassenen. Baby’s zijn geen kleuters en kleuters zijn geen pubers. Ook speelt mee dat het ethisch soms moeilijk ligt om medicijnen op kinderen te testen en dat ouders dat om begrijpelijke redenen niet altijd zien zitten.

“Maar het resultaat is dat kinderen daardoor niet altijd efficiënte behandelingen krijgen. Nu zijn de doseringen voor hen enkel theoretisch ingeschat op basis van wat we over volwassenen weten, aangepast aan een lichter gewicht. Maar kinderen zijn geen kleine volwassenen. In tegenstelling tot bij volwassenen, zijn hun nieren en lever nog in ontwikkeling. Daardoor breken ze medicijnen anders af en hebben ze soms kleinere of soms net hogere doseringen nodig, hebben ze meer last van bijwerkingen dan je zou verwachten op basis van wat we weten over volwassenen.

“Ik onderzocht concreet hoe een geneesmiddel tegen bedplassen dat al dertig jaar in omloop is echt in het kinderlichaam werkt en hoe het kinderlichaam het geneesmiddel verwerkt. Dat deed ik op basis van tests bij jonge varkens in telkens andere ontwikkelingsfases, computermodellen en uiteindelijk ook tests bij kinderen. Maar door eerst met nog niet volwassen dieren en computermodellen te werken, waren er minder kinderen nodig in de testgroep, waardoor we het probleem opvangen dat er nu eenmaal minder kinderen beschikbaar zijn voor dit soort tests. We kunnen zo de werking van geneesmiddelen bij kinderen voorspellen en het aantal studies op kinderen verminderen. Ik hoop de overheid en de farmaceutische industrie te overtuigen om dit bovenaan hun agenda te zetten en meer te investeren in onderzoek naar geneesmiddelen voor kinderen.”

Voeding in gevangenis

An-Sophie Vanhouche (29), doctor criminologie (VUB)

“In de gevangenis, een plek waar mensen controle verliezen en verveling troef is, kan voeding een plezier maar ook een vorm van bestraffing zijn. In mijn vergelijkend onderzoek tussen gevangenissen in België, Denemarken en Tilburg ontdekte ik dat gevangenissen voeding kunnen inzetten om de terugkeer in de maatschappij te vergemakkelijken. Gedetineerden die zelf hun kantineaankopen doen en koken, scherpen hun zin voor budgetteren en voor verantwoordelijkheid aan. Die is hen in de gevangenis afgenomen, maar in de keuken vinden ze die terug.”

Ruimtereizen en onze hersenen

Angelique Van Ombergen (29), medische wetenschappen (UAntwerpen)

“Ik onderzocht hoe het brein van astronauten zich aanpast aan de gewichtloosheid in de ruimte. Mensen gaan steeds langer de ruimte in, dus het is belangrijk te weten wat er dan met het brein gebeurt zodat we eventuele ongewenste bijwerkingen kunnen minimaliseren. Bij astronauten zie ik op hersenscans hoe alle weefsels in de hersenen door de gewichtloosheid van vorm veranderen, iets wat ook zes maanden na hun terugkeer nog te zien is. Of dat hun functioneren of denken aantast, moet blijken uit vervolgonderzoek.”

Nieuwe test voor designerdrugs

Annelies Cannaert (29), apotheker (UGent)

“We hebben een nieuwe manier ontwikkeld om designerdrugs op te sporen. Ze worden gemaakt door de chemische structuur van illegale drugs of geneesmiddelen te veranderen en ontsnappen zo aan internationale drugscontrole en klassieke drugstesten. Onze screeningsmethode kijkt niet naar de structuur, maar naar de activiteit van de drugs. De laatste jaren zijn er door de lage pakkans meer en meer designerdrugs in omloop, maar de bijwerkingen zijn ernstig en kunnen tot de dood leiden. Met deze nieuwe opsporingstechniek hopen we het gebruik terug te dringen.”

Bonenspintmijt & landbouwplagen

Astrid Bryon (33), bio-ingenieur (UGent)

“Ik wilde de kleine oorzaak van grote oogstverliezen blootleggen. Met nieuwe gentechnieken heb ik de achterliggende mechanismen van de winterslaap bij de bonenspintmijt ontdekt, een microscopisch spinachtig beestje dat wereldwijd landbouwplagen veroorzaakt. Tot nu toe worden de diertjes duchtig verdreven met chemische bestrijdingsmiddelen. Door te ontrafelen hoe ze erin slagen in de winter te overleven, wijs ik de weg naar de ontwikkeling van nieuwe, milieuvriendelijke gewasbeschermingsmiddelen die hun overwinteringsstrategie uitschakelt.”

Implantaat bij doofgeboren kindjes

Jolien Faes (28), taalkundige (UAntwerpen)

“Ouders met een doofgeboren kind weten niet altijd goed of ze voor een inwendig hoorapparaat zouden kiezen. Het is een zware operatie en levert dat wel iets op? Mijn onderzoek toont dat dat zeker zo is. Veel kindjes krijgen hun implantaat pas na hun eerste verjaardag en lopen zo taalachterstand op. Maar ik stel vast dat deze kinderen met de juiste begeleiding een inhaalbeweging kunnen maken waardoor ze op hun vijf jaar even correct kunnen spreken als normaalhorende leeftijdsgenootjes.”

Superzuinige elektronica

Jonas Bekaert (28), natuurkundige (UAntwerpen)

“We gebruiken steeds meer elektronica, maar dat betekent meer energieverbruik. En bij de gebruikelijke manieren om elektriciteit te geleiden gaat veel energie verloren. Daarom zocht ik naar nieuwe, ultradunne materialen van slechts één of enkele atoomlagen dik die elektriciteit zonder energieverlies kunnen geleiden. Op basis van de kwantumtheorie en van computersimulaties vond ik nieuwe manieren om supergeleiding in die nanolaagjes sterk te verbeteren. Ik hoop hiermee ook de schoonheid en relevantie van de kwantumtheorie aan te tonen.”

Sidekicks van tumoren

Julie Jacobs (29), kankeronderzoeker (UAntwerpen)

“Jaarlijks sterven meer dan 2.500 Belgen aan dikkedarmkanker, de op twee na dodelijkste kanker in ons land. Dankzij mijn onderzoek kunnen we de tumoren gerichter aanvallen. Ik heb ontdekt hoe sommigen cellen in de omgeving van de tumorcellen een specifiek eiwit op hun oppervlak dragen en hoe de tumorcellen daarmee samenwerken. De cellen met dat eiwit bevorderen namelijk uitzaaiingen van de tumor en belemmeren een aanval van ons immuunsysteem. Nieuwe behandelingen kunnen zich daarop baseren.”

Jongeren en sociale media

Kathleen Van Royen (31), communicatiewetenschapper (UAntwerpen)

“Seksueel grensoverschrijdend gedrag onder jongeren op sociale media komt veel voor en kan traumatiserend zijn. Ik onderzocht onder andere hoe providers dat kunnen helpen voorkomen. Met pop-upberichtjes waarin bijvoorbeeld staat dat de ander de boodschap dat ze ‘een slet is’ kwetsend zou vinden, ging ik na of dat jongeren doet nadenken voor ze iets gemeens posten. Dat blijkt te lukken. Hen doen stilstaan bij wat ze posten kan zeer wellicht leed voorkomen.”

Zwangerschaps-diabetes tijdig opsporen

Katrien Benhalima (40), medische wetenschappen (KU Leuven)

“Zwangerschaps-diabetes is de meest voorkomende verwikkeling tijdens de zwangerschap en komt steeds vaker voor. Als het niet wordt behandeld, kan het leiden tot problemen voor moeder en kind. Maar tot nu toe wisten we niet hoe we zwangerschapsdiabetes het best opsporen. Ik werkte een nieuwe strategie uit die het mogelijk maakt het bij zo veel mogelijk vrouwen tijdig te traceren, zonder dat je onnodig veel vrouwen moet belasten met een uitgebreide nuchtere suikertest.”

Duurzamere vliegtuigen

Lode Daelemans (28), burgerlijk ingenieur (UGent)

“Hoe kunnen we composietmaterialen verstevigen waardoor onder andere vliegtuigen, auto’s en fietsen lichter en dus duurzamer worden? Composietmaterialen bestaan uit erg sterke laagjes plastic. Maar die lagen komen vaak los van elkaar waardoor er veel controles en reparaties nodig zijn. Door minuscule textielvezels toe te voegen, heb ik dat opgelost. Deze nanovezels houden als velcro de lagen in het materiaal bij elkaar. De sterkte en levensduur van de composietmaterialen is zo fors hoger zonder dat ze meer gaan wegen.”

Industrieel afvalwater zuiveren

Michel Caluwe (29), industrieel wetenschapper (bio)chemie (UAntwerpen)

“Proper water is essentieel voor al het leven, maar waterzuivering is een erg complex proces. Bacteriën kunnen daarbij helpen. Ik slaagde erin om bacteriën in een korrelstructuur te laten groeien waardoor ze industrieel afvalwater beter kunnen zuiveren, de zuiveringsinstallaties kleiner zijn en er minder energie nodig is voor het zuiveringsproces. Mijn resultaten maken het mogelijk om industriële waterzuiveringsinstallaties dus efficiënter en duurzamer te maken.”

Sociale klasse en studiekeuze

Sarah Thys (27), socioloog (UGent)

“Ik toon aan hoe sociale klasse vaak bepaalt welke soort secundaire opleiding een leerling na de lagere school kiest. Iemand uit een lagere klasse zal vaker voor een technische opleiding kiezen, ook al haalt hij of zij even goede resultaten als anderen op een standaardtest. Leerkrachten en basisscholen bestendigen dat soms onbewust en ongewild. Nochtans kunnen net zij dit voorkomen. Maar ze hebben meer expertise over studiekeuze en –advies nodig.”

Duurzaamheid dankzij nanomaterialen

Sven Rogge (27), ingenieurswetenschapper (UGent)

“Ik ontwikkelde een computermodel dat toelaat de mechanische stabiliteit van zogenaamde ‘metaal-organische roosters’ te voorspellen. Dat zijn sponskristallen op nanoschaal. Er zijn er zo’n 70.000 en ze bieden heel wat potentieel om bijvoorbeeld broeikasgassen te filteren en op te slaan. Helaas zijn de meeste van deze kristallen te fragiel om in de industrie ingezet te worden. Met mijn model kon ik voor het eerst nauwkeurig en efficiënt voorspellen welke van deze materialen voldoende stabiel zijn.”

Bijna-ongevallen bestuderen

Tim De Ceunynck (31), mobiliteitswetenschappen (UHasselt)

“Verkeersongevallen voorkomen is erg complex. De klassieke manier om verkeersveiligheid te bestuderen, is ongevallen analyseren. Maar dat is een onbegrijpelijk trage en cynische aanpak. Ik onderzocht hoe we ons op bijna-ongevallen en interacties tussen weggebruikers kunnen baseren. Met videoanalysesoftware objectieve metingen doen op camerabeelden blijkt een manier om sneller en nauwkeuriger verkeersveiligheidsproblemen te identificeren zonder dat er eerst slachtoffers moeten vallen.”

‘Meer zicht op kleine magneetjes die tumoren doden’

Annelies Coene (30), ingenieurswetenschapper (UGent)

“Ik ben op zoek gegaan naar een nieuwe manier om magnetische nanodeeltjes terug te vinden in het lichaam. Dat lukt nu niet goed. Injecteren we nanodeeltjes, dan raken we ze makkelijk kwijt omdat de huidige beeldvormingstechnieken ze niet nauwkeurig weergeven. Dat is erg jammer want die minuscule deeltjes, een soort kleine magneetjes, kunnen de geneeskunde drastisch veranderen.

“Ze kunnen namelijk drie dingen beter dan medicijnen. Door de deeltjes te injecteren kunnen ze naar een tumor reizen, daar opwarmen en zo de tumor doden. Ze kunnen ook een medicijn dat ze meedragen achterlaten in een tumor of ontsteking. En we kunnen ze zodanig samenstellen dat ze zich chemisch aangetrokken voelen tot bepaalde ziekteverwekkers, zodat wij veel preciezer kunnen weten of die aanwezig is in het lichaam en waar. Een voorbeeld zijn uitzaaiingen van kanker, die zeker in het begin niet altijd te zien zijn op de gebruikelijke scans.

“Het voordeel van de nanodeeltjes is dus dat je ziektes sneller kunt opsporen en veel gerichter kunt behandelen. Als je een medicijn rechtstreeks naar een ontsteking, tumor of ander ziek weefsel brengt, dan tref je alleen dat zieke deel, terwijl medicijnen nu ook gezond weefsel aanvallen en doden – denk maar aan chemotherapie. Veel medicijnen moet je in voldoende hoge dosissen nemen, maar dan tast je dus ook het gezonde weefsel aan.

“Toen ik vernam dat het grote potentieel van de nanodeeltjes momenteel geblokkeerd wordt omdat we ze te weinig zien op scans, wilde ik daar iets aan veranderen. Nu wordt de techniek als onveilig beschouwd omdat we dus niet weten of zo’n opwarmend deeltje dat een tumor gaat vernietigen wel degelijk in de tumor zit en niet ernaast. Mijn nieuwe methode werkt met complexe magneetvelden, waarop de deeltjes reageren met complexe, exacte antwoorden. Op die manier zien we wel goed of ze ter bestemming zijn.”