Markante plekken: Wooneenheid Kiel in Antwerpen, parel van de Belgische architectuur
In de reeks "Markante plekken" gaat onze fotograaf Alexander Dumarey elke week op zoek naar een opvallende plaats met een verhaal. Soms bekend, soms vergeten. Soms druk, soms verlaten. Soms nieuw, soms eeuwen oud. Maar allemaal hebben ze een boeiende geschiedenis. Vandaag: wooneenheid Kiel in Antwerpen.
Eén van de absolute parels van de Belgische architectuur is de Wooneenheid Kiel, beter bekend als "de Braemblokken", van Renaat Braem in Antwerpen (eerder kwam zijn Arenawijk al aan bod). Deze iconische en baanbrekende woonwijk is vandaag nog even relevant en opvallend als in 1955.
In 1949, na de Tweede Wereldoorlog, zet Antwerpen een groot nieuwbouw- en saneringsprogramma op poten. In samenwerking met de lokale huisvestingsmaatschappijen wil de stad de woningnood opvangen. Op het Kiel, net buiten het centrum van Antwerpen, worden gelijktijdig twee projecten opgestart. Het ene is een grootschalig woonproject van Jos Smolderen aan de Jan De Voslei, het andere is een vooruitstrevende woonwijk van Renaat Braem.
De directeur van de Sociale maatschappij Huisvesting-Antwerpen wil op de hem toegekende terreinen een "werkelijk modern" complex bouwen. Hij stelt architect Renaat Braem aan voor het ontwerp. Voor het politieke evenwicht moet hij samenwerken met de socialistische Viktor Maeremans en de katholieke Hendrik Maes.
Braem laat zich inspireren door de "Unité d’Habitation" in Marseille van zijn leermeester Le Corbusier, maar hij interpreteert het concept "wooneenheid" op zijn eigen manier. Hij stelt een plan voor met negen in een parklandschap geschikte woontorens. Om de grond maximaal vrij te houden, ontwerpt hij ze op 5 meter hoge poten of pilotis. Er komen ook een blok met winkels, een verwarmingscentrale en een wooncomplex voor bejaarden.
In de loop van 1950 werkt Braem de plannen uit en in 1951 gaat de bouw van de eerste vier blokken van start. 3 jaar later, in 1954, nemen de eerste bewoners er hun intrek. De gebruikte bouwmethodes blijken echter te duur, en voor de tweede fase moeten de kosten 20 procent lager liggen.
Om de kosten te drukken, werken de architecten voor de volgende vijf torens ontwerpen uit waar geprefabriceerde elementen gebruikt worden. Ook concentreren ze de verticale circulatie, waardoor maar één traphal nodig is per twee gebouwen in plaats van vier. Tussen 1955 en 1958 volgt dan, met enige vertraging, de bouw van de tweede fase van de wijk.
Al tijdens de bouw mag de wijk op internationale interesse en lof rekenen. Het wordt een iconisch en geroemd project. Het succes van de wooneenheid Kiel levert Braem later nog talloze opdrachten voor grootschalige woonprojecten op. Vanaf 1988 volgt een grondige renovatie van de gebouwen. Het wooncomfort wordt aangepast aan hedendaagse normen. Eén appartement wordt in de oorspronkelijke staat bewaard als museumappartement.
