Verbod steeds dichterbij: “Straks meer plastic dan vissen in de zee”

Het zijn cijfers om een beetje misselijk van te worden. Vanaf het moment dat plastic serieus in productie werd genomen, in de jaren 50, is 8 miljard ton uit de fabrieken gekomen. Dat is een 8 met 12 nullen. Daarvan is vervolgens 6 miljard ton na gebruik (vaak maar één keer) weer weggegooid. Dat komt op vuilnisbelten terecht, maar ook in het milieu: gewoon op straat, in de berm naast een stoplicht, in het riool en ook in slootjes, rivieren, zeeën en oceanen.

Al een paar jaar geleden, zo vertelt de Deense Margrete Auken van de Europese Groenen, werd aangeklopt bij de verantwoordelijke Eurocommissaris, de Nederlander Frans Timmermans. ”Die reageerde toen een beetje mopperig, zo van: hoezo flesjes en rietjes, wat stelt dat nou voor? Maar uiteindelijk heeft de Europese Commissie onder publieke druk toch een U-bocht gemaakt. In mei van dit jaar lag er een heel behoorlijk voorstel voor het terugdringen en verbieden van wegwerpplastic. En waar we deze week over gaan stemmen, is zelfs nog iets beter dan dat.”

Hoe weet je nu precies wat het meest vervuilend is? Heel simpel: ga maar eens op de stranden kijken. Je ziet dan al snel dat 80 tot 85 procent van het afval (in elk geval in Europa) van plastic is. Volgens een globale berekening kost de opruiming daarvan de Europese economie elk jaar tussen de 259 en 695 miljoen euro. Nog erger is dat een plastic zakje bijvoorbeeld gemiddeld maar 15 minuten wordt gebruikt, maar dat het wel 1.000 jaar kan duren voordat het is afgebroken. 

Het voorstel waar nu over wordt gestemd, gaat niet over alle plastic. Dat hoeft ook niet, schrijft de opsteller ervan, de Belgische liberaal Frédérique Ries. Ze is niet tegen plastic, want vaak is het nodig en onontbeerlijk, bijvoorbeeld voor het vers houden van producten. Maar ze is wel tegen plastic dat dient om maar één keer te worden gebruikt: “Onze wegwerpmaatschappij verandert onze oceanen in een vuilnisbak. 85 procent van alle afval in zee is plastic. De helft daarvan is wegwerpmateriaal, een kwart zijn visnetten. Elk jaar komt er in Europese wateren 15.600 tot wegwerpplastic bij. En ongeveer nog 135.000 ton ander plastic. Als we niks doen, hebben we in 2050 meer plastic dan vis in onze zeeën.”

Kijk hier naar de beelden die een  duiker maakte van de plastic soep in zee bij Bali: 

Dit voorstel gaat ook niet over alle wegwerpplastic. Er is een top 10 samengesteld van de spullen die het meest op onze stranden werden aangetroffen. Plastic flessen (en doppen) en sigarettenfilters voeren de lijst aan. Andere boosdoeners: wattenstaafjes, eetstokjes, bestek, borden, rietjes, roerstaafjes, stokjes waar je een ballon aan kunt vastmaken.

De laatste groep moet totaal verboden worden, vindt Ries. Ze treft hierin een medestander in de Nederlander Bas Eickhout van GroenLinks: “Het gebruiken van wegwerpplastic waarvoor we allang goede alternatieven hebben, is niet meer van deze tijd.” Voor de flesjes geldt dat die in de toekomst voor zeker 25 procent uit hergebruikt materiaal moeten bestaan. Veel fabrikanten hebben hiervoor hun medewerking al toegezegd. Wat de sigarettenfilters betreft, moet de helft in 2025 vervangen zijn door milieuvriendelijk materiaal, en 80 procent in 2030. De bedoeling is dat uiteindelijk alle filters worden vervangen.

Op onderstaande kaart zie je in welke landen plastic tasjes in de ban zijn gedaan. 

De groene oppositie in het parlement is blij met het voorstel. “Zeker omdat de plasticindustrie hoofdzakelijk aan onze kant staat”, zegt Margrete Auken. “En ook omdat de Oostenrijkers hiermee heel graag eind dit jaar hun voorzitterschap van de EU willen afsluiten.”

Als het parlement deze week instemt met het voorstel, en die kans is groot, dan gaan het vervolgens naar de Raad van Ministers. Daarin is elke EU-lidstaat vertegenwoordigd met de minister die dit onderwerp in zijn of haar portefeuille heeft. Als die akkoord gaat, dan is het wetsvoorstel definitief goedgekeurd.