‘Moeten de kinderen van Syriëstrijders boeten voor de zonden van hun vaders?’ Het is een vraag die de VRT-journalist Rudi Vranckx al geruime tijd bezighoudt. Hij houdt al bijna een jaar contact met Belgische ouders van wie de dochters samen met hun kinderen in Syrië en Irak zitten. In totaal zitten er nog steeds een 160-tal kinderen van Belgische IS-strijders, de meesten onder hen spoorloos.

In maart dit jaar sprak Vranckx voor het eerst met Belgische IS-vrouwen die vast zaten in een Syrisch kamp. Vorige week bezocht hij het kamp opnieuw, ditmaal samen met een expertenteam – met daarbij onder anderen Gerrit Loots, professor psychologie aan de VUB en kindertherapeut – en met Child Focus-directeur Heidi De Pauw.

Uitspraak in kort geding

De aanleiding voor hun bezoek was de uitspraak in juli door een Belgische rechter in kort geding. Twee Belgische vrouwen van IS-strijders die nog steeds in een kamp zitten, Tatiana Wielandt en Bouchra Abouallal, wilden toen via een rechtszaak België ertoe dwingen hun kinderen te laten overkomen. Child Focus sloot zich aan bij de dagvaarding.

Die vordering werd afgewezen. Op grond van het Kinderrechtenverdrag heeft ons land ‘wellicht de morele plicht om zich het lot van de minderjarige kinderen van Syriëstrijders in vluchtelingenkampen in de oorlogszones aan te trekken. Maar deze morele plicht lijkt juridisch niet afdwingbaar te zijn bij gebrek aan rechtsmacht van de Belgische staat in die vluchtelingenkampen, oordeelde de rechter. De twee moeders tonen ook niet aan dat, zoals zij beweren, hun kinderen zich in een gevaarsituatie bevinden.’

Een team experts trok daarop naar twee kampen in Syrië om de situatie van de kinderen te evalueren. Zijn ze werkelijk tikkende tijdbommen, aangezien het risico groot is dat ze daar zijn geradicaliseerd? Vranckx volgde het bezoek.

Geen moordmachines

Op VRT NWS stelt psycholoog Gerrit Loots dat die bewering over tikkende tijdbommen ‘totale waanzin’ is. ‘Ik heb geen enkele indicatie om aan te nemen dat deze kinderen moordmachines zouden worden. Deze kinderen kunnen net zo goed als elk ander kind een leven opbouwen en opgroeien tot empathische en menslievende volwassenen.’ Al is een voorwaarde voor Loots wel dat ze opgroeien in een stabiele omgeving. Worden ze niet naar België teruggehaald, ‘dan zouden het wel eens alsnog tikkende tijdbommen kunnen worden. (...) Want in de vluchtelingenkampen groeit de frustratie. Dat is een voedingsbodem voor geradicaliseerden om te rekruteren.’

Loots: ‘We hebben uitgebreide gesprekken gehad met de moeders, om na te gaan wat we zeker over hun kinderen moeten weten. Daarna hebben we die kinderen onderzocht in speltherapie, met bouwstenen, Duplomannetjes, potloden en vingerverf. Daarmee gingen we na hoe het stond met hun cognitieve, motorische en taalontwikkeling en hun psychologisch welzijn. (...) We hadden zwaar getraumatiseerde kinderen verwacht, maar dat was absoluut niet het geval. Ze waren rustig, nieuwsgierig, aandachtig en speelden samen.’

‘Eenzijdige voeding, gebrekkige hygiëne’

Heidi De Pauw, directeur van Child Focus, was aanwezig als waarnemer. Is het volgens haar mogelijk om die inschatting op zo’n korte tijd te maken? ‘Op enkele uren tijd weet je inderdaad niet hoe het écht met de kinderen gaat. Maar we stelden wel vast dat dit geen situatie is waarin kinderen moeten opgroeien. Ze eten eenzijdig, er is gebrekkige hygiëne en ze groeien op in gevangenschap. Sommige kinderen zijn er fysiek slecht aan toe.’

Voor Gerrit Loots is het duidelijk: haal de kinderen, samen met hun moeders, naar België om hen hier veilig te laten opgroeien. En berecht de vrouwen hier voor hun daden. ‘Je moet zorgen voor gerechtigheid. Maar hen het recht afnemen om moeder te zijn? Daar zie ik geen enkel ander argument voor dan blinde wraak.’