Waarom de moord op journalist Jamal Khashoggi internationale ophef veroorzaakt

Er zijn immers tal van journalisten hem voorgegaan. Denk maar aan Daphne Caruana Galizia, regeringskritische journaliste in Malta. Zij stierf nadat er een bom onder haar auto werd geplaatst. Waarom Khashoggi zijn dood veel meer aandacht krijgt? Een deel van het antwoord lijkt te liggen in de aard van zijn dood. Én de manier waarop zijn dood aan het licht kwam. De controverse weerspiegelt daarbij perfect de toegenomen agressiviteit van Saudi-Arabië onder leiding van de jonge kroonprins. Het ongemak groeit, maar tot zover bleef een sterke internationale politieke reactie uit.

Ongewoon voor een kritische journalist zoals Jamal Khashoggi, maar hij had een goede band met de politieke elite. Althans hij wist hoe die elite te vleien en maakte daar handig gebruik van. Zo was hij goed bevriend met president Erdogan en was hij zelfs een tijdje de onofficiële woordvoerder van de koninklijke Saudische familie.

Zijn carrière bij het Saudische koningshuis kwam tot een bruusk einde, nadat kroonprins Mohammed bin Salman hem ervan weerhield om over het koninkrijk en het hardhandig optreden tegen afwijkende meningen te schrijven. De journalist ging in ballingschap in de Verenigde Staten waar hij voor The Washington Post schreef. Hij werd een vooraanstaande criticus van Saudi-Arabië en viseerde vooral de jonge kroonprins. 

Een consulaat zou een toevluchtsoord moeten zijn. In plaats daarvan werd Khashoggi opgewacht door vijftien huurmoordenaars. Dat de brutale moord op Turkse bodem plaatsvond, is niet alleen in strijd met de internationale wetten, het kan ook bedoeld zijn om de Turken te provoceren.

Het Verdrag van Wenen – dat Turkije en Saudi-Arabië beiden ondertekenden - dicteert dat men recht heeft op consulaten en ambassades die bescherming bieden aan diplomatieke ambtenaren. “En zo ontsnappen ze enigszins aan de wettelijke macht van de ontvangende staat”, aldus Jan Wouters, professor internationaal recht aan de KU Leuven.

Ambassades en consulaten worden wereldwijd beschouwd als toevluchtsoorden. Ze zijn onderhevig aan enkele lokale wetten, maar de diplomatieke staf wordt beschermd tegen de wetshandhaving van het gastland. Bij een ernstige misdaad, zoals het doden van Khashoggi, kan hun immuniteit wel worden opgeheven.

Nadat de kritische journalist van de radar verdween, begonnen Turkse autoriteiten strategische informatie te lekken. Dat zorgde ervoor dat Khashoggi zijn naam wekenlang in de krantenkoppen stond. Op die manier zette Turkije Saudi-Arabië onder druk om te onthullen wat er echt met de journalist gebeurde op de dag dat hij het consulaat bezocht (2 oktober).

De dood van Khashoggi en de vermoedelijke betrokkenheid van Saudi-Arabië kan heel wat gevolgen hebben. Zo zou het wel eens de druppel kunnen zijn die de emmer doet overlopen en internationale consequenties loeren om het hoekje. President Erdogan beschouwt de dood van Jamal Khashoggi misschien wel als een buitenkansje om de macht van zijn Saudische rivaal in te perken. Amerikaans president Trump wordt dan weer tussen twee vuren geplaatst: ofwel verdedigt hij Saudi-Arabië ofwel dringt hij aan op antwoorden.

Maar behalve de geopolitieke gevolgen en de internationale implicaties, roept de dood van de journalist natuurlijk veel emoties op. Zijn dood is het gevolg van een cocktail van omstandigheden die de moord, indien mogelijk, nog luguberder maken. Zo bezocht hij het consulaat enkel om te kunnen trouwen. Bovendien wachtte zijn verloofde Khashoggi op, terwijl hij nooit meer zou terugkeren. Hij stierf in het consulaat van zijn geboorteland, in Turkije, buiten het grondgebied van de daders.