“Mensen zijn het vindingrijkst als ze anderen kunnen straffen”: Dennis Tyfus in het Middelheimmuseum

“Het werk uitleggen is een beetje als een grap uitleggen. Als je er te veel verklaringen aan geeft, is dat een beetje denigrerend ten opzichte van het werk. Uiteindelijk is het ook gewoon wat het is.”

Kunstenaar Dennis Tyfus staat bij Strafstudie (1), een van de zeven werken die te zien zijn in My Niece’s Pierced Knees, Tyfus’ solotentoonstelling in het Middelheimmuseum. Het toont drie hyperrealistische sculpturen, allen met dreadlocks, opgesloten in een bloempot vol kiezels. Ze worden vanuit een machine met tennisballen bekogeld, terwijl twee speakers repetitieve trance spelen. De miezerende regen in het openluchtmuseum maakt het werk nog nét dat tikkeltje mistroostiger.

Een van de sculpturen is een portret van Tyfus zelf. “Het is een soort nachtmerriesituatie”, legt de kunstenaar toch even uit. “Alles aan deze situatie is zeer onaangenaam. Je kunt je afvragen hoe deze drie figuren in deze pijnlijke situatie terechtkwamen. Mensen zijn eigenlijk het vindingrijkst als ze anderen kunnen straffen.” 

Toch is Strafstudie (1) geen scène uit een horrorfilm. “Ik vind penibele situaties ook heel grappig. Op een bepaalde manier is dit ook helemaal niet ernstig.” Het is moeilijk Tyfus’ werk te omschrijven – daarvoor is het simpelweg te uiteenlopend – maar dat er vaak humor in zijn werk zit vervat, valt ook in het Middelheim niet te ontkennen. Kijk maar naar een werk als The Pogo Never Stops, een installatie van sky dancers. U kent ze wel: die bewegende poppen op festivals, langs de autostrade of aan een tankstation waardoor lucht wordt geblazen. 

“Als ik die figuren zie, hoor ik daar steevast muziek van Wolf Eyes of Throbbing Gristle bij – een soort van heftige, dreunerige noise. Die figuren zien eruit alsof ze op een noiseconcert staan te pogoën. Dus wilde ik een installatie maken die dat weergaf. In dit geval zijn de motoren de muziek, en de figuren vormen samen een non-stopchoreografie.” Muziekfreaks herkennen bovendien ook de shirts van de sky dancers: merchandise van bands als Sun City Girls of Whitehouse.

Stempelen

Muziek is belangrijk voor Tyfus, die met Ultra Eczema ook een eigen label leidt. Elk werk dat hij creëert, krijgt een eigen labelnummer: zo is de uitnodiging voor My Niece’s Pierced Knees UE250. UE249 is Stampersgat-Fijnaart 2, een boekje dat bezoekers kunnen kopen. Alleen zijn de pagina’s leeg: in het Braempaviljoen staat een u-vormige tafel met 160 stempels opgesteld, waar je de bladzijden zelf vol kunt stempelen met Tyfus’ tekeningen. “Ik ben eigenlijk begonnen als tekenaar, en heel veel van mijn werk vertrekt nog steeds van tekeningen die ik heb gemaakt. Nu heb ik naar een manier gezocht om tekeningen te tonen die ook sculpturen zijn. Zo ben ik bij dit uitgekomen: een installatie van 160 stempels, voldoende om het hele boekje te vullen. Je maakt het werk eigenlijk zelf.”

Tyfus kreeg hier alle ruimte die hij nodig had. “Ik hou van het idee dat de enige restrictie bij het maken van een tentoonstelling de ruimte zelf is. ” Zijn werk was hier al eerder in groepstentoonstellingen te zien, dus directeur Sara Weyns wist wat ze kon verwachten. “Sara heeft me verteld: voor de duur van de tentoonstelling is het museum van jou. Een uiting die blaakt van een reusachtig vertrouwen. Op een andere manier zou samenwerken eigenlijk overbodig zijn.”

Twee werken uit My Niece’s Pierced Knees zullen overigens permanent te zien zijn in het openluchtmuseum: De Nor, een paviljoen dat Tyfus maakte voor de baroktentoonstelling Experience Traps, en Ultra Eczema 100, een wegwijzer die hij buiten het park, in de openbare ruimte, heeft geplaatst. “Elke Ultra Eczema-uitgave is genummerd, en vanaf nummer vijftig ben ik die nummers ook beginnen te integreren in het werk zelf. Deze sculptuur is een viering van de honderdste editie. En een wegwijzer, die naar de toekomst wijst. Om te zeggen: we zijn er nog lang niet mee klaar.”

Van 27/10 tot 17/3 in het Middelheimmuseum, Antwerpen.