Middellandse Zeegebied ondergaat effecten klimaatwisseling: “Extremere weerfenomenen dan vroeger”

Een opsomming van wat de ‘Mediterrannée’ de jongste tijd zowat te verwerken kreeg: een watervloed door de straten van Sant Llorenc op Mallorca, zware regenval aan de Franse Middellandse Zeekust en een onweer waardoor vijf auto's in zee spoelden, de straten van de Italiaanse hoofdstad Rome verzonken onder de hagel en ijsblokken, begin deze week stormbuien en slagregens die bijna in heel Italië weeralarm veroorzaakte en doden eiste, een modderstroom die tijdelijk het verkeer op de Brenner-autoweg onmogelijk maakte... Steeds weer zorgden extreme weergebeurtenissen de jongste weken voor ellende in landen aan de Middellandse Zee. 

Voor de onderzoekers is het duidelijk: de klimaatwissel zorgt voor extreme weercapriolen. "De temperatuur van de zeespiegel is door de globale opwarming veranderd", zegt Peter Hoffmann, meteoroloog aan het Potsdam-Instituut voor onderzoek naar de gevolgen van het klimaat. "In de Middellandse Zee laat die temperatuur dit jaar bijna opnieuw een record optekenen". En dat zorgt voor een verander(en)de weersdynamiek. "Het is niet noodzakelijk zo dat het aantal extreme weersomstandigheden toeneemt, wel dat de intensiteit ervan - en daardoor ook de kans op overstromingen - stijgt".

Meer dan zestig mensen zijn de voorbije weken omgekomen als gevolg van de onweders en regenbuien. Meest in het oog springend was de schade die veertien dagen geleden werd toegebracht in de regio rond de Zuid-Franse stad Carcassonne. Daar traden beken en rivieren uit hun oevers, op vele plaatsen steeg het waterpeil tot meer dan zeven meter hoog. Er was daar dan ook op enkele uren tijd meer regen gevallen dan doorgaans in een half jaar. Verzekeraars berekenden de materiële schade op ongeveer 200 miljoen euro.

Italië kampte de voorbije zomer met onweer, tropische buien en extreme hitte. De landbouw leed er een schade in de miljoenen, becijferde de boerenorganisatie Coldiretti.

Ook toeristeneiland Mallorca kreeg het dit jaar zwaar te verduren. Daar viel op 9 oktober op enkele uren tijd 233 liter per vierkante meter. De kolkende watermassa eiste er 13 doden. Ook andere regio's in Spanje lieten regenrecords optekenen. 

In Tunesië veranderde zware neerslag uitgedroogde dalen nabij het toeristische plaatsje Nabeul in grote waterstromen. Het rioleringssysteem was tegen de overvloedige neerslag niet opgewassen. In het Noord-Afrikaanse land vielen daarbij elf doden. 

In Jordanië sleurde enkele dagen geleden een watermassa talrijke schoolkinderen mee in de dood. De leerlingen werden door stortregens verrast bij een excursie naar de Dode Zee. In totaal kwamen minstens 21 mensen om. 

Dat het in oktober, bij de overgang van zomer naar winter, in het Middellandse Zeegebied wat meer regent, is normaal, zegt meteoroloog Hoffmann. In de zomer warmt de Middellandse Zee op en spaart het water de warmte langer op dan de lucht. Door de klimaatwisseling wordt het verschil tussen water- en luchttemperatuur enkel maar groter, met als gevolg een toename van de regenval.

"Dat is een van de gevolgen van de global warming", stelt de Duitse klimaatexpert. "De optelsom van enkele individuele veranderingen verandert de dynamiek van de atmosfeer. Sommige weerfenomenen als intensieve regenval kunnen nu in het gebied extremer uitvallen dan vroeger". 

Met zijn waarschuwingen staat Hoffmann niet alleen. Onlangs wezen wetenschappers uit het Duitse Kiel in het vakblad Nature Communications er op, dat een groot deel van het Unesco-werelderfgoed in het Mediterrane gebied bedreigd wordt door stormvloeden en de erosie van kusten. Tot die bedreigde sites: de lagune van Venetië, de ruïnes van Carthago in Tunesië en het Turkse Efese. 

De klimaatwissel uit zich niet enkel in regenval. In sommige regio's rond de Middellandse Zee toonde zij zich in een tegengesteld gelaat: gebrek aan water. Zo zag de Tunesische overheid zich verplicht, de bevolking op te roepen tot het sparen van water. 

"Problemen omtrent gezondheid en veiligheid gaan in de komende decennia nog scherper gesteld worden", weet Elena Koplaxi van het Instituut voor Geografie in Giessen. "Ook het voedselprobleem zal toenemen. Koplaxi waarschuwt dat de gevolgen van de globale opwarming zware socio-economische problemen met zich zal meebrengen in politiek instabiele landen. Die kunnen leiden tot hongersnoden en migratiegolven. 

Wie de vorige recordzomer in ons land vergeet en de onheilsberichten uit Zuid-Europa en Noord-Afrika een ver van mijn bed-show vindt, zou wel eens voor onaangename verrassingen kunnen komen te staan. "De opwarming van de watertemperaturen in de Middellandse Zee hebben ook grote gevolgen op het regenniveau bij ons", zegt Hoffmann, met betrekking tot buurland Duitsland. "De gehele dynamiek van de atmosfeer is aan het veranderen. De problemen die Duitsland kende in 2002 en 2013 met hoogwater, waren gerelateerd aan de ontwikkelingen in Middellandse Zee-regio.