George Soros: de man die overal de schuld van krijgt

Noem maar iets op en George Soros krijgt er de schuld van. De vluchtelingenstroom naar Europa? George Soros! Ondermijning van de blanke christelijke beschaving? George Soros! Demonstraties tegen de Amerikaanse opperrechter Brett Kavanaugh? Soros natuurlijk! De ramp met het olieplatform Deepwater Horizon in de Golf van Mexico (in 2010)? George Soros! Joodse complotten in het algemeen? U raadt het al.

Het is in dat licht ook niet echt verrassend dat ook Soros onlangs een bom in zijn brievenbus kreeg, net als Hillary Clinton, Barack Obama en CNN. Mensen die een zondebok zoeken in deze verwarrende en gepolariseerde wereld, waar feiten bovendien niet van doorslaggevend belang zijn, komen al snel uit bij iemand die zo opzichtig een bepaald soort samenleving voorstaat. Want je kunt van alles zeggen over George Soros (88): hij maakt geen geheim van zijn bedoelingen.

“Als jongeman had ik bovenmenselijke fantasieën’’, zei hij ooit. Hij sprak over ‘goddelijke en messianistische impulsen’ en ‘Ik geloof dat ik iets belangrijks te zeggen heb’. Hij werd in 1930 geboren als Györgi Schwartz, een joods jongetje in de Hongaarse hoofdstad Boedapest. Zijn vader schatte de opkomst van de nazi’s goed in en veranderde de familienaam in Soros. Het gezin overleefde de Tweede Wereldoorlog, en zo kon de 17-jarige George emigreren naar Engeland, waar hij economie en filosofie ging studeren aan de London School of Economics.

Daar legde hij niet alleen de basis voor een ongekend succesvolle carrière als hedgefondsmanager, maar kwam  ook in contact met de filosoof Karl Popper. Die plantte bij Soros de overtuiging dat mensen het beste af zijn in een open en vrije samenleving, waarin ze zelf verantwoordelijkheid dragen. Toen hij in 1992 in één klap miljardair werd door te speculeren op een koersval van het Britse pond had hij dus niet alleen de kennis en de wil, maar ook de middelen om veranderingen teweeg te brengen.

Hij was in de jaren 80 al begonnen met het steunen van dissidenten in het toen nog communistische Oost-Europa. De Poolse vakbond Solidariteit kreeg bijvoorbeeld geld en middelen van hem, net als de Tsjechoslowaakse beweging Charta 77 en de Russische dissident Andrej Sacharov. Zijn tactiek: het van binnenuit veranderen (of, zo u wil, manipuleren) van gesloten en onderdrukkende regimes. Nadat hij zijn miljardenslag had geslagen, schakelde hij een paar versnellingen bij. Hij financierde in 2000 (mede) het protest tegen de Servische leider Slobodan Milosevic, de eerste van de zogenaamde kleurenrevoluties in het oosten van Europa. Daarna volgden grotere en kleinere opstanden in Oekraïne, Georgië en Wit-Rusland.

Inmiddels was hij toegetreden tot het selecte clubje van de superrijken. Soros heeft miljarden om uit te geven en dat doet hij ook, nog steeds. Hij richtte zijn Open Society Foundation op, een stichting die onder meer opkomt voor democratie, liberale waarden, minderheden en onafhankelijke media (prinses Mabel, de weduwe van prins Friso, werkt hier al jaren). Hij stichtte de Centraal-Europese Universiteit in Boedapest. Hij steunde en steunt de Roma en de Rohingya, Amnesty International en UN Women, de vrouwenorganisatie van de Verenigde Naties. Meer dan 32 miljard dollar gaf hij op deze manier weg, volgens Forbes Magazine 79 procent van zijn totale bezit.

En hij bemoeit zich overal tegenaan. Op het jaarlijkse Wereld Economisch Forum in Davos trekt hij traditioneel van leer tegen wereldleiders als Theresa May (‘Die maakt het niet lang meer vanwege de brexit’) en Donald Trump (‘Een gevaar voor de wereld’). In landen als Servië, Roemenië en Hongarije geeft hij miljoenen voor de strijd tegen corruptie en verkiezingsfraude. 

Ook vindt hij dat Europa best elk jaar 300.000 vluchtelingen kan opnemen. Iemand als de Hongaarse premier Viktor Orbán, die juist succes boekt met zijn anti-immigratie-standpunten, kan mede daarom zijn bloed wel drinken. Hij gebruikte hem zelfs op verkiezingsposters. Vorig jaar zagen we een enorme foto van een gemeen grijnzende Soros met daarbij de tekst: ‘Laten we zorgen dat Soros niet het laatste lacht’. In veel gevallen schreven Hongaren daar nog in dikke letters ‘Vuile Jood’ bij. 

In de VS joeg hij de Republikeinen tegen zich in het harnas door openlijk en met veel geld de campagne van Hillary Clinton te steunen. Daar verkondigen conservatieve politici nu dat hij ‘als leider van een wereldwijd complot’ de migrantenkaravaan financiert die momenteel door Midden-Amerika naar het noorden trekt, op zoek naar een leven in de Verenigde Staten.

Je zou om minder in de stress raken, maar de bedreigingen en verdachtmakingen deren hem nauwelijks, zo lijkt het. In een interview werd hem ooit gevraagd waar hij dan wel moeite mee heeft. Het antwoord kwam snel: de tijd waarin hij als vertegenwoordiger in een Ford Anglia cadeauartikelen aan de man probeerde te brengen in Wales. “Dat was het dieptepunt van mijn carrière.’’