De vrouwen van Amerika mobiliseren zich: “Trump is een zegen voor ons”

De zelfbereide baksels staan klaar op tafels achterin een zaal, in een kelder in een kerk in een slaapstad in Kansas. Muffins, gevulde eieren, ­klassieke appeltaart, koffie in ­thermoskannen – vrouwen in de voorsteden weten hoe ze mensen ’s ochtends op gang moeten krijgen.

Daar komen ze aangereden, sommigen in forse terreinwagens, en dan druppelen ze binnen, op deze vroege zaterdag in oktober. Grijs of grijzend maar actiever dan ooit, op witte gympen in T-shirts met teksten als ‘You Marched – Now Vote!’ of ‘Leve het 19de amendement!’ (de grondwetswijziging die een eeuw geleden het vrouwenstemrecht regelde). Een ander loopt met de beroemde tekening van Rosie the Riveter op haar buik, de klinknagelaar uit de Tweede Wereldoorlog die haar mouw heeft opgerold om een spierbal te laten zien. ‘Ik ben vrouw. Kijk hoe ik stem!’

De vrouwen. Ze zijn er.

De bijeenkomst hier in de Atonement Lutheran Church, in de plaats Overland Park, een eindeloze forensenmatrix ten zuiden van Kansas City, wordt georganiseerd door de lokale afdeling van de League of Women Voters, een club die ­probeert vrouwen politiek actiever te maken. Dat doen ze daar al zowat een eeuw, nog nooit lukte het zo goed als dit jaar. “In zekere zin is Trump een zegen”, zegt Amber Stenger, een van de plaatselijke leiders. “Het enthousiasme onder vrouwen is enorm. Er zijn meer kandidaten dan ooit. Nu moeten we alleen nog op ze stemmen.”

Dinsdag moet dat gebeuren. Op 6 november kiest Amerika zijn nieuwe volksvertegenwoordigers en kan de macht in het Huis van Afgevaardigden door de Democraten worden overgenomen. Vrouwen spelen daarbij een beslissende rol. Nog nooit waren er zo veel vrouwen in de race voor een zetel in het Huis van Afgevaardigden: 237. Op zich is het aantal nog niet zo heel revolutionair: het Huis van Afgevaardigden heeft 435 zetels, en dus zou je, statistisch gezien, onder de bijna 827 kandidaten (een Republikein en een Democraat voor elke zetel, maar er zijn 43 districten met maar één kandidaat) ook zeker 400 vrouwen mogen verwachten. Maar het gaat om de trend. Bij de Republikeinen is het aantal vrouwelijke kandidaten nauwelijks gestegen, bij de Democraten met 50 procent, tot 185.

Voorsteden

En die zitten in cruciale districten: juist op veel van de ongeveer honderd plekken waar het écht spannend wordt, in de voorsteden van Amerika, is de Democratische uitdager een vrouw.

Overal in het land zijn ze opgedoken om het op te nemen tegen de zittende mannenmacht, op dit moment ruim 80 procent van de volksvertegenwoordigers: in progressieve steden langs de oost- en westkust, maar ook in het land daartussen, in districten in Texas en Tennessee, in Kentucky en hier in Kansas.

Kansas is een rechthoekig stuk prairie in het hart van Amerika dat in de 19de eeuw door kolonisten van de meeste bizons en indianen is ontdaan en zo conservatief is dat de evolutietheorie rond de laatste eeuwwisseling een tijdje uit de schoolboeken is geschrapt. Trump won er ruim van Clinton; de ­gouverneur is een Republikein; de twee senatoren zijn Republikeinen; en alle andere volksvertegenwoordigers in Washington zijn Republikeinen.

Toch maakt Sharice Davids, een 38-jarige lesbische Indiaanse voormalige mixed-martial-artsvechter en jurist, hier een goede kans om als eerste vrouwelijke native American (met nog een kandidaat in New Mexico) voor de Democraten een zetel in het Huis van Afgevaardigden te winnen.

De vrouwen die het nu moeten doen voor de Democraten zijn andere vrouwen dan twee jaar geleden, toen Hillary Clinton als welvarende beroepspolitica met dynastieke trekjes veel antipathie ondervond omdat ze zo vanzelfsprekend de volgende president zou worden. Nu zijn het gevechtspiloten, leraren, politieagenten, politieke activisten, van twintigers tot zestigers, met oud en nieuw Amerikaans bloed. Vrouwen die meestal nergens op rekenen, maar weten wat vechten is.

Nu is de vraag: gaan zij de verkiezingen beslissen? Zijn de vrouwelijke Democratische uitdagers sterk genoeg om de zittende Republikeinse mannen te verslaan? Trump activeert zijn achterban met opruiende schrikbeelden en de Democraten vragen zich af of zij genoeg kiezers kunnen mobiliseren met andere zorgen. Ook bij dat mobiliseren spelen activistische vrouwen een sleutelrol, zo blijkt in Overland Park.

“Ik was nooit echt bezig met dit soort dingen”, zegt Becky White, een zestiger die sinds een jaar bij de League verantwoordelijk is voor het opjutten van kiezers. “De dag na de verkiezing van Trump droeg ik zwarte kleren. Ik was een jaar depressief. Apathisch. Maar toen dacht ik: ik moet wat doen, en sloot me aan bij deze mensen. Ik dacht: dit is de manier om er wat aan te doen. De democratische weg.”

Deze zaterdagmorgen zijn er 120 geïnteresseerden naar de kerk gekomen, om te horen hoe ze zo veel mogelijk kiezers kunnen overhalen te gaan stemmen. “Ik was in paniek”, zegt een van de bezoekers, Angela Wang. “Ik zag hoe de politiek zich de afgelopen maanden ontrolde – ik vond het zo teleurstellend hoe de Republikeinen alle rationaliteit lieten varen.”

Wang, scheikundig ingenieur en huisvrouw, is geregistreerd Republikein. Ze hoopte dat ze in de voorverkiezingen een gematigde Republikeinse kandidaat kon laten winnen.

Hardcore Trumpist

Dat is mislukt; de Republikeinse kandidaat voor het gouverneurschap, Kris Kobach, is een hardcore Trumpist, die zijn best heeft gedaan om de groeiende, meestal Democratisch stemmende, niet-witte bevolking weg te houden van de stembus. “Het was zo bevreemdend dat zo iemand kon winnen. Ik kon er met niemand over praten – ik wilde mijn vriendschappen niet riskeren. Ik ben hierheen gekomen om me minder geïsoleerd te voelen. Om te zien dat er mensen zijn die wél nog nadenken.”

Aan de oostkust, in steden als New York en Boston, wordt de opstand van de vrouwen gestut door twintigers en dertigers, leeftijdgenoten van kandidaten als Alexandria Ocasio-Cortez, die het gezicht van de progressieve Democraten is geworden. Ook de activistische overlevenden van de schoolschietpartij in Parkland, in Florida, hebben veel media-aandacht gekregen, met de gedachte dat zij hun leeftijdgenoten politiek zouden wakker schudden. Als dat gebeurt, zal dat vooral in de grotere (studenten)steden effect hebben.

Op plekken als Overland Park, in de voorsteden die de Democraten op de Republikeinen willen heroveren, zijn het juist vrouwen van middelbare leeftijd die het voortouw hebben genomen.

“Wij, oudere volwassenen, hebben het systeem nog niet opgegeven”, zegt Ellen Miller, voorzitter van de League. “We hebben jarenlang voor onze gezinnen gezorgd. We hebben jarenlang onze plicht gedaan. En nu is het onze plicht voor ons land te zorgen.”

De vereniging is in principe neutraal – het gaat erom zo veel mogelijk mensen te bewegen te gaan stemmen – maar in praktijk zal dat meestal in het voordeel van de Democraten werken. Al is het maar omdat de vrouwen zich richten op andere vrouwen, bijvoorbeeld in de zorg. Vrouwen, vooral hoogopgeleide vrouwen, die stemmen in overgrote meerderheid Democratisch. “Maar ook mannen hoor”, zegt Becky White. “Mijn man gaat nu langs de deuren voor Sharice.”

Het campagnekantoortje van Sharice Davids ligt even verderop aan de lange vierbaansweg die Overland Park doorsnijdt. Ze is er nog niet, maar er zijn al wat vrijwilligers die voor haar campagne voeren, langs deuren en aan de telefoons. Davids zal daarvoor het startschot geven. Haar moeder is er ook, stralend van trots – haar dochter, van zo ver gekomen. “Ze heeft voor alles gevochten”, zegt ze. “Dat zij van een eenvoudige streekuniversiteit op een Ivy League eliteschool zou komen… Ik dacht dat dat voor de Rockefellers was, of voor de Kennedy’s.”

Eenoudergezin

Davids, lid van de Ho-Chunk-stam uit Wisconsin, is altijd een vechter geweest. Ze groeide op in een eenoudergezin als fan van Bruce Lee – maar geld om te vechten was er niet. Veel later, toen ze studeerde, ging ze karate doen en taekwondo en mixed martial arts, de combinatie van boksen en schoppen bekend van kooivechters; ze beproefde een blauwe maandag haar geluk als professioneel prijsvechter, maar concentreerde zich na één gewonnen en één verloren wedstrijd op haar Indiaanse wortels en de politiek. Ze werkte een jaar in een reservaat in South Dakota, en daarna een jaar in het Witte Huis van Barack Obama.

“Sharice zou heel veel andere dingen kunnen doen met haar rechtenstudie”, zegt Brent Welder, een Democraat die de voorverkiezingen nipt van haar verloor. “Maar ze keerde terug naar Kansas, om hier te werken voor beter onderwijs en gezondheidszorg.”

Welder, een leraar op een middelbare school en progressiever dan Davids, werd gesteund door de twee grootste linkse sterren van de Democraten, Bernie Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez – maar verloor toch. Hier in de voorsteden van Kansas moet je meer in het midden blijven om te kunnen winnen. Welder betuigt deze zaterdagmiddag zijn steun: “Ik sta volledig achter Sharice, om de ruggengraatloze Republikein Kevin Yoder uit te schakelen!”

Davids is inmiddels binnengekomen – een tengere vrouw met een scherpe blik en veertjes in haar oren – en vertelt tegen het publiek waarom ze doet wat ze doet. “Mijn levensverhaal draait om één woord: mogelijkheden. Ik heb mogelijkheden gekregen en gegrepen. Ik wil dat iedereen die kansen krijgt, net als ik. Maar de Republikeinen maken het steeds moelijker. Kevin Yoder wil 15 miljard bezuinigen op hoger onderwijs, waardoor ­studenten nog hogere schulden zullen ­krijgen.”

Het is typerend voor de Democraten, en zeker voor Democratische vrouwen in de laatste weken voor de verkiezingen: ze gebruiken hun levensverhaal en hun achtergrond, maar niet per se hun identiteit. De nadruk daarop – op hun kleur, hun sekse, hun seksuele oriëntatie – kan anderen afstoten. Ze vestigen liever de aandacht op de echte thema’s, zoals onderwijs, werk en gezondheid, thema’s die iedereen raken.

Toch vindt Davids haar vrouw-zijn en achtergrond belangrijk. “Ik vind dat het Congres een afspiegeling van Amerika moet zijn en dus dat er veel meer vrouwen in moeten zitten”, zegt Davids. “Niet omdat we vrouwen zijn, maar omdat we in ons leven andere ervaringen hebben gehad. Daarom zouden er ook meer niet-witte mensen in moeten zitten en mensen uit een lagere economische klasse. Het gaat niet om de identiteit en loyaliteit, maar om de ervaringen.”

Eerste Indiaanse?

Ze is trotser geworden op haar achtergrond. “Toen ik me kandidaat stelde, besefte ik niet eens dat ik de eerste Indiaanse zou kunnen zijn. Ik was verbaasd toen ik het hoorde. Toen realiseerde ik me toch ook het gewicht daarvan. Kun je nagaan, in 2018, dat er nog steeds primeurs kunnen zijn.”

Het is een primeur waarmee sommige mensen nog moeite hebben. “We zullen die radicale socialistische kickboksende lesbische Indiaan van jullie zo terugsturen naar het reservaat”, schreef een lokale Republikeinse partijganger, Michael Kalny, begin deze maand op Twitter. Hij is inmiddels afgetreden.

Davids zei grootmoedig dat “dit niet de waarden vertegenwoordigt van de Republikeinen die wij kennen”. Maar het bevestigt voor haar wel het belang van dit moment. “Ik ben er trots op dat ik straks misschien de geschiedenis van Amerika mag vertegenwoordigen”, zegt ze.

Voor haar is nog duidelijker geworden wat ze al langer dacht. “Dit worden de belangrijkste verkiezingen van ons leven. Deze zetel, de zetel die ik probeer te winnen, kan bepalen wie er over de Verenigde Staten zal heersen.”

Helpt het dan, haar vechterservaring? “Discipline en focus, dat heb ik ervan geleerd. En je weet dat je iemand ook kunt afklemmen als je onder ligt.”