Nieuw-Caledonië: Frans "juweel" in de Stille Oceaan of koloniaal restant?
Vandaag hebben de inwoners van de eilandengroep Nieuw-Caledonië zich in een referendum gekant tegen onafhankelijkheid. De archipel -een van de grootste producenten van nikkel- blijft dus Frans, maar is erg verdeeld tussen oorspronkelijke Kanaks en blanke inwoners. Een tropisch paradijs of een laatste bastion van koloniale uitbuiting?
"Wenst u dat Nieuw-Caledonië volledige soevereniteit krijgt en onafhankelijk wordt?" Dat was de vraag waarom de 170.000 kiesgerechtigde inwoners zich moesten uitspreken en zoals verwacht is het dus "neen" geworden. De bevolkingsgroepen op de eilandengroep hebben echter erg verschillend gestemd en de kwestie is nog ver van geregeld.
De keuze verliep vooral langs etnische scheidingslijnen. De oorspronkelijke inwoners of Kanaks vormen ongeveer 40% van de bevolking en zijn overwegend voorstander van onafhankelijkheid. Kanaks behoren tot de donkere Melanesiërs in het westen van de Stille Oceaan en zijn verwant aan de Papoea's op Nieuw-Guinea en de inwoners van de Salomonseilanden, Fiji of Vanuatu. Daarnaast zijn er 27% Caldoches of afstammelingen van vooral Franse kolonisten die liever de band met het moederland behouden. De overige inwoners zijn van Vietnamese, Indonesische of Chinese afkomst of inwijkelingen uit Polynesië.
Het referendum was een gevolg van de vredesakkoorden van 1988. Die maakten toen een einde aan een golf van etnisch geweld en terreur die tientallen mensen het leven heeft gekost. Sinds die akkoorden geniet de archipel van verregaande autonomie, maar Frankrijk blijft bevoegd voor Defensie, Buitenlandse Zaken, Justitie en Hoger Onderwijs.
Officieel is Nieuw-Caledonië welvarend: het bruto binnenlands product per inwoner ligt even hoog als dat in de Elzas, toch een van de rijkste regio's van Frankrijk. Toch is die welvaart erg ongelijk verdeeld en ligt die vooral in het westen en het zuiden van het hoofdeiland waar vooral blanken wonen. In het oosten en noorden van dat eiland wonen vooral zwarte Kanaks en overheerst armoede, werkloosheid en een lage scholingsgraad. Die achterstelling en de vroegere brutale onderdrukking van de Kanaks wekt nog altijd wrevel op en is de motor achter het verlangen naar onafhankelijkheid. (Lees verder onder de foto).
Grootste nikkelmijn ter wereld
Nieuw-Caledonië of Kanaky bestaat uit een langwerpig hoofdeiland met kleinere eilandjes ten noordoosten van Australië. Sinds 1853 maakt het deel uit van Frankrijk, maar de meeste Kanaks zien niet in waarom ze een van de weinige overblijfselen van het Franse koloniale rijk moeten blijven. Lange tijd werden ze gediscrimineerd en ze kregen pas in 1957 de Franse nationaliteit.
Waar het echt om draait, zijn de nikkelmijnen. Meer dan een tiende van alle bekende reserves van dat metaalerts liggen in Nieuw-Caledonië. De archipel is na Canada en Rusland een van de grote uitvoerders van nikkel, vooral naar China, Zuid-Korea, Japan en Taiwan.
Als Nieuw-Caledonië onafhankelijk wordt, wil het FLNKS -de belangrijkste partij van de Kanaks- de nikkelmijnen nationaliseren en de opbrengst in het nieuwe land Kanaky-Nouvelle-Caledonie houden. Dat zal dus voorlopig niet gebeuren, maar de ongelijkheid en de spanningen zijn daarmee niet opgelost. De kwestie wordt ook gevolgd in regionale machten zoals Australië en Nieuw-Zeeland. Die zijn beducht dat een onafhankelijk Nieuw-Caledonië economisch onder invloed van China zou komen.
De Franse overzeese gebieden bestaan voor de rest nog uit de Antilleneilanden Guadeloupe, Martinique, St-Barth en de helft van Sint-Maarten (de andere helft is Nederlands) en Frans-Guyana in Zuid-Amerika. Daarnaast zijn er nog de eilanden Réunion en Mayotte in de Indische Oceaan, St-Pierre en Miquelon voor de kust van Canada en Frans-Polynesië (met Tahiti) in de Stille Oceaan.
Bekijk hier het item uit het Journaal van 13 uur
