Wat is het VN-migratiepact, waar de regering over viel?

1. Wat zijn de VN van plan?

Op 10 and 11 december komen de VN-lidstaten in Marrakesh bijeen om The Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration te ondertekenen. Noem het geen verdrag, want het is expliciet niet-bindend.

Het is een soort intentieverklaring, voortvloeiend uit de vluchtelingencrisis van 2015, met 23 doelstellingen die vooral de nadruk leggen op internationale samenwerking. Migratie is nu eenmaal een probleem dat per definitie grenzen overschrijdt.

2. Tast dit pact onze soevereiniteit aan?

De VS trokken zich een jaar geleden al terug uit de bespreking, volgens president Trump "omdat migratie niet beheerd moet worden door een internationaal orgaan".

De Oostenrijkse regering zal zich onthouden van de stemming omwille van punten die "een gevaar betekenen voor onze nationale soevereiniteit". Australië trok zich deze zomer terug omwille van de zin dat lidstaten enkel opsluiting zouden mogen gebruiken "als een laatste redmiddel". "We gaan onze soevereiniteit niet opgeven", zei de Australische minister van Binnenlandse Zaken Peter Dutton.

Nochtans zei de toenmalige voorzitter van de Algemene Vergadering van de VN bij de voorstelling van het pact in juli uitdrukkelijk dat het "niet dicteert, niet wil opleggen, en de volle soevereiniteit van staten respecteert".

In tegenstelling tot bijvoorbeeld het Klimaatakkoord is dit akkoord niet juridisch bindend. Dat was vooral voor Europa een belangrijke voorwaarde. "Het zijn louter engagementen, een poging om alle problemen rond migratie in kaart te brengen en zoveel mogelijk samen te werken", zegt hoogleraar internationaal recht Jan Wouters (KU Leuven).

3. Maakt dit pact echt geen onderscheid tussen legale en illegale migratie?

De lidstaten hebben ervoor gekozen om een apart globaal pact over vluchtelingen af te sluiten. Het pact, dat in december voorligt, heeft het over reguliere en irreguliere migratie, met een aantal maatregelen om irreguliere migratie te voorkomen, zoals een gecoördineerde strijd tegen mensensmokkel.

"Er zit niets in die tekst dat illegale migranten faciliteiten of rechten geeft", zegt Wouters.

4. Beschouwt dit pact migratie als iets positiefs?

Doelstelling nummer 17 wil de beeldvorming rond migratie veranderen, door "het promoten van een publiek debat op basis van wetenschappelijke bewijzen". Critici hebben het daarom over de "propaganda-doelstelling", of ook nog een "weg geplaveid met goede bedoelingen die rechtstreeks naar de hel leidt".

Het pact stelt dat onafhankelijke kwaliteitsmedia versterkt moeten worden, terwijl subsidies stopgezet moeten worden voor media die intolerantie, xenofobie, racisme en discriminatie tegen migranten systematisch promoten. Haatmisdrijven tegen migranten moeten worden bestraft en slachtoffers daarvan moeten hulp krijgen.

Het stelt ook dat migratie een positieve bijdrage kan leveren, bijvoorbeeld aan duurzame ontwikkeling, zolang het maar goed beheerd wordt.

"Is dat zo onredelijk om te zeggen?", vraagt professor Wouters zich af. "Als er geen migratie was geweest, zou West-Europa geen beschaving gekend hebben, en de Amerikaanse continenten heel andere beschavingen."

5. Waarom horen we hier nu pas over? Is dit pact achter onze rug bedisseld?

Twee jaar geleden zijn de VN-lidstaten aan het pact begonnen, en pas een maand voor ondertekening denkt de Belgische regering na over een standpunt. Was ze dan niet op de hoogte?

"Dit is geen geheimzinnig plannetje, maar een pact dat in alle openheid door alle betrokken regeringen is bedacht en geschreven", zegt Wouters. "Het kan niet dat men nu uit de lucht valt. Ik denk eerder dat dit nu een reactie is op het njet van de Oostenrijkers. Terwijl daar vooral binnenlandse drijfveren spelen. In ieder geval heeft België in Marrakesh nog de kans om wijzigingen voor te stellen als er echt concrete punten zijn waar we niet akkoord mee gaan."