Videospeler inladen...

Internetcollege Universiteit van Vlaanderen: Komt er binnenkort een Derde Wereldoorlog?

Het begin van de Eerste Wereldoorlog lijkt sterk op de huidige situatie in Syrië en Irak. Volgens islamoloog Amr Ryad (KU Leuven) speelde het begrip jihad telkens een belangrijke rol. Wil dat dan ook zeggen dat het vervolg ook hetzelfde zal zijn? Komt er een Derde Wereldoorlog?

Aan de Universiteit van Vlaanderen geven Vlaamse topwetenschappers gratis college op het internet. Amr Ryad, hoogleraar Arabistiek en Islamkunde aan de KU Leuven vraagt zich af of we aan de vooravond staan van een nieuwe wereldbrand. "Als historicus zie ik een aantal ingrediënten van de Eerste Wereldoorlog terugkomen in het huidige conflict in het Midden-Oosten", zegt hij in het college.

Duitse Keizerrijk predikt de jihad

Om even wat meer context te geven: tijdens de Eerste Wereldoorlog waren het Ottomaanse rijk en het Duitse keizerrijk bondgenoten die samen vochten tegen de Fransen, Britten, Russen en hun bondgenoten. "Liep je honderd jaar geleden door de straten van Caïro, Bagdad of Istanbul, dan kon je een pamflet krijgen met de oproep om Britten en Fransen af te slachten", vertelt Ryad. "Het was een oproep aan alle moslims om een gewapende strijd of jihad te voeren tegen de Fransen, Britten en Russen. De aanstoker van deze heilige oorlog was geen moslim, maar de Duitse keizer (foto onder)."

Lees verder onder de foto

Volgens Ryad investeerde het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken veel geld in die jihadcampagne. "Ze publiceerden duizenden pamfletten in verschillende islamitische talen", zegt hij. "Ze hadden tot en met 1916 ongeveer zeventig perskantoren in die islamitische landen bedoeld om daar de propaganda te leiden."

De aanstoker van deze heilige oorlog was geen moslim, maar de Duitse keizer

Het is een opmerkelijk verhaal: een christelijk Europees land dat in het Midden-Oosten een jihad in gang wil zetten. "De Duitse aristocraat baron Max von Oppenheim werkte als  diplomaat in Caïro en liet Berlijn weten dat het panislamisme, de vereniging van alle moslims, in opmars was", zegt Ryad. "De Duitsers beslisten daarop om dat panislamise in hun eigen belang te gebruiken."

Von Oppenheim schreef een rapport met als titel "Het aanstichten van revolutie van islamitische gebieden van onze vijanden". "Hij heeft de Duitse regering er aanbevolen om het gevoel van vereniging onder moslims, goed te  gebruiken tegen de geallieerden", zegt Ryad. "De Duitsers hebben toen gigantisch veel pamfletten en brochures verspreid onder de moslims."

Fatwa en contra-fatwa's

Op verzoek van de Duitse keizer werd in het Ottomaanse rijk een "jihad-fatwa" uitgesproken. "De fatwa hield in dat alle moslims werden opgeroepen om de geallieerden te bestrijden en tegelijkertijd werd deelname aan de gevechten in de Duitse oorlog gelegitimeerd", zegt Ryad. "Moslims die in deze gevechten aan de Duitse zijde sneuvelden, werden vanuit islamitisch perspectief martelaren."

Moslims die in deze gevechten aan de Duitse zijde sneuvelden, werden vanuit islamitisch perspectief martelaren

Geallieerde kolonale machthebbers vroegen op hun beurt moslimgeleerden om contra-jihad-fatwa's uit te roepen. "In Marokko overtuigde Frankrijk enkele moslimgeleerden om contra-jihad-fatwa’s uit te spreken en te verspreiden dat moslims dus niet aan de Duitse kant moesten vechten, maar wel aan de zijde van Frankrijk", zegt Ryad. "Dat is een heel belangrijk element."

Daarnaast leidden deze jihadcampagnes niet echt tot een massale opstand in de islamitische wereld. "We zien dat de Britten de situatie goed hebben misbruikt met bijvoorbeeld de Britse kolonel Thomas Edward Lawrence (bekend als Lawrence of Arabia, foto onder) die de Arabieren opriep om de strijd aan te gaan tegen de Ottomanen."

Lees verder onder de foto

Toch is het volgens Ryad een interessant voorbeeld. "We zien voor het eerst in de moderne geschiedenis dat een westers land een islamitisch religieus concept gebruikt voor zijn eigen belang", zegt hij. "De moslims in de Eerste Wereldoorlog hebben eigenlijk een oorlog gevoerd die niet de hunne was. Moslims vochten tegen elkaar enkel in het teken van de Westerse belangen."

Ingrediënten voor massaal conflict

Wat heeft dit alles nu te maken met een nieuwe wereldoorlog? "De Eerste Wereldoorlog was gebaseerd op een plaatselijk conflict waarbij veel verschillende grote machthebbers verwikkeld waren. Ik zie heel veel gelijkenissen met nu", zegt Ryad. "Ik vrees, en ik hoop dat ik ongelijk heb, dat dit misschien de opmaat is voor een Derde Wereldoorlog."

"Ik zie dat alle ingrediënten aanwezig zijn als voedingsbodem voor een groot en massaal conflict", zegt de hoogleraar. "Ik hoop natuurlijk dat dat niet gebeurt, maar ik zie dat idioten ervoor zorgen dat de geschiedenis zich herhaalt, vermoedelijk in een ander jasje."

Bekijk hieronder het college:

Videospeler inladen...

Meest gelezen