Waar de Amerikaanse midterms écht om gaan

Reken op een grote opkomst, vooral bij de Democraten

Dit zijn geen gewone midterm-verkiezingen maar een strijd die op het scherp van de snede wordt gevoerd. Dat heeft alles te maken met de extreem polariserende figuur van de zittende president Donald Trump die door veel Democratische kiezers gehaat wordt. Precies dat is een behoorlijk sterke kracht om mensen naar de stembus te krijgen.

Dit maakt dat de inzet aan Democratische kant scherp gedefinieerd kan worden: “Dit is hét moment om de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden te heroveren waardoor er eindelijk een stevige controle komt op het roekeloze beleid van president Trump.” 

Sommige democraten formuleren een anti-Trump-stem zelfs als een patriottische plicht: “Het land moet van de ondergang gered worden. De verrotting moet stoppen”.

Een gevoel dat wordt aangewakkerd door het feit dat Republikeinse Congresleden de jongste twee jaar amper initiatieven namen om president Trump te temperen of tot de orde te roepen.

Het verklaart alvast waarom in het Democratische kamp bijzonder veel vrijwilligers deelnamen aan de campagne.

De Republikeinen zitten in een meer defensieve strategie van consolidatie en damage control en daarmee krijg je volgens experts toch iets minder kiezers naar de stembus.

Sinds Trumps overwinning mogen Republikeinen nooit onderschat worden

Het klopt dat de Democraten de wind in de zeilen hebben en sommigen onder hen dromen nu al van een ‘blauwe golf’ die in het Huis van Afgevaardigden voor een aardverschuiving zal zorgen, en de Republikeinse meerderheid in de Senaat doet verwateren.

Maar sinds de onverwachte overwinning van Trump in 2016 is dit soort optimisme risicovol. De kans dat de Republikeinen de blauwe golf kunnen temperen, is reëel. Daarvoor zijn een aantal objectieve redenen: de Amerikaanse economie doet het goed en de werkloosheid is bijzonder laag. 

Maar er zijn ook irrationale verklaringen waarom Trump zich misschien niet al te veel zorgen hoeft te maken: nogal wat Amerikanen laten hun politiek oordeel afhangen van religieuze predikers die voortdurend beweren dat Democraten voor ongebreidelde abortus, tégen wapenbezit en voor open grenzen zijn. Veel Republikeinse kiezers leven in een alternatieve informatie-dimensie waar klassieke media-kanalen geen rol meer spelen.

Trump vecht deze keer niet tegen Hillary Clinton maar tegen lokale kandidaten die het terrein goed kennen.

Een belangrijke verklaring voor Donald Trumps overwinning bij de presidentiële verkiezingen van 2016 was de zwakte van de tegenstander. Zeker voor Conservatieve kiezers was Hillary Clinton de baarlijke duivel die niet enkel voor abortus en tegen wapenbezit was maar ook nog eens het lef had om veel blanke, verarmde kiezers als ‘deplorables’ te omschrijven: zieligaards.

De kans dat Democratische kandidaten voor het Congres of de Senaat zulke flaters maken, is klein: zij kennen de politieke cultuur van hun eigen staat meestal bijzonder goed en weten wat ze wel en wat ze niet tegen hun potentiële kiezers moeten zeggen. Twee jaar geleden was er bij conservatieve kiezers nog een echte anti-Hillary hetze: dat element is deze keer minder prominent.

Kan Trump voldoende angst zaaien met een mars van 5.000 arme latino’s?

Het is een merkwaardige carambole: enkele duizenden straatarme burgers uit Latijns-Amerikaanse landen marcheren uit protest tegen de armoede en het geweld in hun herkomstlanden naar de Mexicaans-Amerikaanse grens. President Donald Trump grijpt dit initiatief aan om angst aan te wakkeren voor ‘een naderende golf van criminele en gevaarlijke latino’s’.

De reframing lijkt deze keer te grotesk om succesvol te zijn en de bijhorende reclamespot wordt zelfs door pro-Trump-zender Fox wegens racistisch geweerd.

Maar in een land waar 91 procent van de Trump-supporters alles geloven wat hun president zegt, valt niet uit te sluiten dat de Latino-karavaan behoorlijk wat kiezers voldoende bang zal maken om Republikeins te stemmen.

Temeer omdat de Democraten inzake migratie nog steeds een zwak verhaal hebben. Tegenover het glasheldere zero-tolerancebeleid van Trump staat een ingewikkeld en vaag Democratisch verhaal dat niet duidelijk maakt welke migranten het land binnen mogen, wie aan de grens moet tegengehouden worden en welke mensen zonder papieren geregulariseerd kunnen worden. In die zin lijken de Democraten in hetzelfde bedje ziek als vele Europese progressieve partijen.

Meer vrouwen aan de macht

De kans is groot dat Trump met zijn talloze vrouwonvriendelijke uitspraken een slingerbeweging op gang bracht die ervoor zal zorgen dat er meer vrouwen dan ooit verkozen zullen geraken, zeker bij de Democraten.

Onder andere veel witte en hoogopgeleide vrouwen – een groep waarvan een hoog percentage gaat stemmen - hebben het gehad met Trump. Driekwart van hen beschouwt de president als “beschamend” en drie vijfde omschrijft Trump als “racistisch”. Gevolg: zestig procent van deze vrouwen zal Democratisch stemmen.

De kans dat verontwaardigde vrouwen op een vrouwelijke kandidaat zullen stemmen is bovendien hoog: 75 procent van de vrouwelijke kandidaten voor het Congres en de Senaat zijn Democraat. Velen onder hen zijn neofieten die zich de afgelopen twee jaar voor een anti-Trump activiteit engageerden en in vele kwesties gematigde centrumposities innemen. Nogal wat van deze kandidaten stemden in verleden trouwens eerder Republikeins.

Dit alles maakt hen bijzonder aantrekkelijk voor gematigde centrumkiezers die vooral met elkaar gemeen hebben dat ze Trumps macho-gedoe beu zijn.

Wat ook de uitslag moge zijn, Amerika blijft een extreem verdeeld land

De midterm-verkiezingen dreigen de tegenstelling tussen Republikeinen en Democraten te verscherpen: wat ook de uitslag en het politieke scenario in het Congres moge zijn.

Als de Democraten het Huis van Afgevaardigden veroveren, dreigt het land deels tot stilstand te komen. Beide kampen hebben tegengestelde visies op cruciale staatszaken: migratie, belastingen, gezondheidsbeleid, industriële politiek, wapenbezit, sleutelbenoemingen. Huis en president zullen elkaar regelmatig blokkeren waardoor de frustraties bij zowel politici als burgers zullen toenemen.

Dat president Trump de afgelopen uren voor kiezers-fraude waarschuwde –zonder dat daarvoor concrete aanwijzingen zijn- belooft alvast weinig goeds voor de Amerikaanse democratie.

Als de Democraten het Huis niet veroveren, krijgt president Donald Trump volledig vrij spel om zijn beleid zonder tegenstand verder te zetten. Een nachtmerrie-scenario voor Democratische kiezers. De mogelijkheid dat de Democraten op dat moment naar links zwenken wordt dan groot.

De polarisering is bovendien al bijna dertig jaar aan de gang en daardoor bijzonder diep: sommigen situeren het begin van de breuk begin de jaren negentig toen de hyper-conservatief Newt Gingrich voorzitter werd van het Huis van Afgevaardigden. De breuk zette zich al die jaren door en Trump bracht dat antagonisme naar het hoogste niveau.

Er zijn met andere woorden weinig aanwijzingen dat de politieke krachten die het vandaag tegen elkaar opnemen in staat zullen zijn tot nationale verzoening. 

Volg De Morgen op Instagram