Stil je honger met veel gezonde dingen, dan heb je geen zin in snacks

Het serveren van grote porties wordt vaak in verband gebracht met het eten van grote hoeveelheden ongezond en bewerkt voedsel, volgens het onderzoeksartikel van Chris Dubelaar, hoogleraar Marketing van de Deakin University. “De mogelijke voordelen worden vaak over het hoofd gezien’’, stelt Dubelaar. 

Het aanpassen van porties kan een manier zijn om gezond eetgedrag te stimuleren. “Door een grotere hoeveelheid groentes op het bord kunnen ouders hun kinderen meer groentes laten eten. Je kunt ook de maaltijd beginnen met een groot bord met gezonde producten, gevolgd door een kleiner bord met minder gezond voedsel’’, meent Dubelaar. 

Op basis van twee experimenten toonde het onderzoeksteam van Dubelaar aan dat het verdubbelen van de portie zorgt dat mensen meer gaan eten. Dit geldt voor ongezonde producten, zoals aardappelchips, maar ook voor gezonde producten, zoals wortelen en appelchips. Hoe meer de proefpersonen geserveerd kregen, hoe meer zij bleken te eten. 

Volgens Roel Hermans, expert voeding en gedrag van het Voedingscentrum, is er inderdaad sprake van een portiegrootte-effect. Dat is vooral onderzocht met betrekking tot snacks, maar ook voor complete maaltijden. “Het zit namelijk zo: als je de portie twee keer zo groot maakt, gaan mensen 35 procent meer eten. Het effect van het vergroten van de portie is iets minder sterk bij gezond eten, maar is wel degelijk aangetoond.’’ 

Een voorwaarde van het effect is dat mensen niet weten dat de portie vergroot, of verkleind is. Ook werkt het niet eindeloos. “Je moet het zien als een curve. Je kunt maar zoveel van een zak chips, of van groentes eten voor je verzadigd bent’’, aldus Hermans. 

De gedragsexpert geeft als advies om eerst een kleine salade of soep te serveren. “Iets met een laag energieniveau in ieder geval. Daarna schep je een minder grote hoeveelheid van de calorierijke hoofdmaaltijd op. Op die manier kun je anderen onbewust meer van het gezonde gerecht laten eten en minder van de hoofdmaaltijd, omdat ze eerder verzadigd zijn. Daarbij weten ze niet beter.’’

“Het beste zou zijn als de fabrikant de portiegrootte van ongezonde producten zou aanpassen. Dan leg je de verantwoordelijkheid niet bij de consument zelf. Het is wel zo dat als mensen gewend zijn een Mars van een bepaalde grootte te eten, ze vaak alsnog extra gaan nemen, omdat ze het als te weinig ervaren. Mensen moeten het niet door hebben dat ze minder krijgen.’’

Volgens Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie van de Universiteit Leiden, is het verklaarbaar dat mensen meer gaan eten, naarmate de portie groter is. “Dan treedt een biologisch mechanisme op.” Vroeger was er minder voedsel beschikbaar. Er was gewoon vaak niet genoeg. Mensen probeerden zoveel mogelijk te eten. Gewoon om te overleven. Je ziet dat dit niet veranderd is. Het grote verschil is alleen dat het aanbod eten nu veel groter is.’’ 

Gezond eetgedrag moet vanuit de omgeving gestimuleerd worden, volgens Evers. “Mensen handelen op basis van de eigen persoonlijkheid, ervaringen, maar ook de omgeving. Onze omgeving beïnvloedt ons continu. Als je iemand langs een aantal zoete kraampjes laat lopen, krijgt diegene ook zin in zoete dingen. Zo is het ook met het bord dat we voor ons neus hebben’’, zegt Evers. 

“Verder zou het een goed idee zijn om het aanbod gezonde producten in supermarkten zo groot en goedkoop mogelijk te maken, en het aanbod van ongezond producten juist zo klein en duur mogelijk te maken’’, sluit Evers af.