Welk effect hebben filmdrugs?

Beautiful Boy toont geen mooi beeld van crystal meth. Het Amerikaanse debuut van Felix van Groeningen vertrekt van het waargebeurde verhaal van David en Nic Sheff, een vader en zoon wier band op de proef wordt gesteld door de drugsverslaving van die laatste. De kans dat u achteraf ook wel eens met methamfetamines wil experimenten, lijkt ons redelijk klein. Maar welk effect hebben drugsgebruikende personages op het publiek?

Het aantal films waarin drugs een rol spelen, is met de jaren alleszins toegenomen, blijkt uit onderzoek van The New York Film Academy uit 2015. Een eerste piek vond plaats in de jaren 60 en 70 – toen werden er in de VS 139 ‘drugsfilms’ gemaakt dankzij de invloed van flowerpowercultuur en het succes van films als Easy Rider, al toonde The Panic in Needle Park ook de negatieve effecten van drugsgebruik. Ten tijde van het presidentschap van Ronald Reagan en zijn ‘war on drugs’ werd de aanwezigheid van drugs op het grote scherm teruggedrongen, tot 52 films in de jaren 80. Scarface, het hedonistische verhaal van een drugsbaron die aan de cocaïnehandel ten onder gaat, is in die jaren een uitzondering op de regel.

Maar tussen 1990 en 2010 steeg dat cijfer naar 549, met Fear and Loathing in Las Vegas, Trainspotting en Requiem for a Dream als bekendste voorbeelden. De ene film zoomt in op positieve drugservaringen – Fear and Loathing werd gebaseerd op het gelijknamige boek van Hunter S. Thompson, die hallucinogenen maar wat graag promootte – en de andere toont vooral de verwoestende effecten – Requiem for a Dream kent geen vrolijk einde. Toch blijft het grotendeels onduidelijk welk effect zulke films hebben op drugsgebruik in het echte leven.

Uit een studie van de Columbia University uit 2005 bleek wel dat jongeren die R-rated films bekijken – films waarin geweld, seks of drugsgebruik wordt getoond – tot zes keer meer risico lopen om zelf marihuana te proberen, de ‘populairste’ drug in films. Maar onderzoek naar de effecten van harddrugs in films is nauwelijks gebeurd. 

“Ik weet enkel dat artiesten een protagonistische functie hebben”, zegt toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven). “Dat wil zeggen dat als zij met drugs experimenteren, er een grote kans is dat dat gedrag gevolgd wordt door mensen die naar hen opkijken.”

Preventie

Toch denken sommigen dat films als Trainspotting ook kunnen helpen om drugsgebruik in te dammen. Werd Irvine Welsh, de auteur van Trainspotting, aanvankelijk bekritiseerd omdat hij gebruik zou verheerlijken, dan vertelde de schrijver in 2009 aan The Guardian dat er beelden uit de film werden gebruikt voor drugspreventie. Bovendien bleek uit cijfers van het Britse ministerie voor Binnenlandse Zaken dat het aantal gebruikers van heroïne en crack lichtjes daalde na de release van de film, in 1996. De goede raad van hoofdpersonage Mark Renton – “Kies voor het leven!” – heeft dus ook navolging gekregen.