Het "Gele gevaar": zijn we de hoge belastingen beu? 

Jacline Mourraud, een 51-jarige Bretoense moeder van drie kinderen, is er in geslaagd om Frankrijk in rep en roer te zetten, en dit enkel gewapend met een Facebook-account. Halverwege oktober postte deze Française een video-boodschap waarin zij haar beklag deed over de stijgende brandstofprijzen, en de verhoging van de Franse accijnzen op diesel.

Haar video-boodschap ging tot haar eigen verbazing “viraal”, en werd ondertussen meer dan 6 miljoen keer gedeeld.

Dankzij de kracht van de sociale media werden vervolgens overal in Frankrijk oproepen gelanceerd om protestacties op te zetten. De “gilets jaunes”, zoals de actievoerders zichzelf ondertussen hebben gedoopt, zijn spontaan raffinaderijen, pompstations, snelwegen en kruispunten beginnen blokkeren en dag na dag nemen de protesten toe. In heel Frankrijk protesteerden afgelopen weekend  tienduizenden mensen tegen de geplande belastingverhogingen en uit een peiling bleek dat 78 procent van de Fransen de blokkadeacties steunen. 

Het Franse belastingprotest is ondertussen onder het motto “Als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel”, ook stilaan naar ons land over aan het waaien. Voornamelijk in Wallonië blijken ook groepen van “gilets jaunes” actief, en werden protestacties opgezet, bijvoorbeeld in Wierde bij Namen waar men al dagen met succes de toegangspoorten van het oliebedrijf Total heeft geblokkeerd. Op zich is het Waalse protest niet geheel verassend te noemen. Deze week raakte immers bekend dat diesel in de Europese Unie momenteel nergens duurder is dan in België. Diesel kost deze week aan de Belgische pomp gemiddeld 1,6110 euro per liter.

De forse prijsstijging van diesel in ons land heeft vooral een fiscale achtergrond. Indien de analyse wordt gemaakt van de dieselprijs, kan enkel maar worden vastgesteld dat de eigenlijke kostprijs van diesel de laatste 40 jaar slechts met 16 procent is gestegen.

Het zijn echter de fiscale lasten die sinds 1975, voor een prijsstijging van maar liefst 68 procent hebben gezorgd, waardoor thans meer dan de helft van de dieselprijs via accijnzen en btw naar de federale overheid stroomt. De grote boosdoener is het fameuze cliquetsysteem. Dat systeem zorgt ervoor dat bij een prijsdaling van diesel, de helft van deze prijsdaling wordt omgezet in een accijnsverhoging.

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de fiscale lasten op brandstof een belangrijke inkomstenbron vormen voor de federale overheid, die vorig jaar maar liefst 5,5 miljard euro hebben opgebracht.

De zware belasting op brandstof wordt door politici voornamelijk vanuit ecologisch oogpunt verdedigd. De boodschap die men de wereld in stuurt, is dat men via hoge brandstofbelastingen de vervuiler wil laten betalen, en zo de autobestuurder wil responsabiliseren in de strijd tegen de opwarming van de aarde.

Indien de hoge belasting op brandstof daadwerkelijk een ecologische politieke doelstelling heeft, dan moeten we ons vragen durven stellen over dit beleid. Het spreekt immers voor zich dat het voornamelijk Jan met de Pet is, die het financieel niet zo breed heeft, die wordt getroffen door de hoge taksen op brandstof, en niet Jan met de Hoed, die het zich financieel kan permitteren, en dus niet wakker ligt van de hoge brandstofprijzen.

Autorijden dreigt hiermee een elitair kantje te krijgen en de protesten in Frankrijk en België tonen aan dat dit duidelijk niet langer door de burgers wordt geaccepteerd.

Indien de overheid effectief een ecologische doelstelling wil nastreven, dan moet men dit prioritair doen, niet door in te zetten op de autobestuurder, maar wel door in te zetten op de autoproducenten, door hen werkelijk te verplichten de omschakeling van fossiele brandstof naar elektriciteit en waterstof te maken.

Dit werd reeds beslist in het Verenigd Koninkrijk en in jawel, Frankrijk waar men de verkoop van brandstofauto’s vanaf 2040 wil verbieden. Noorwegen wil dit verbod echter al vanaf 2025 laten ingaan.

Het grote budgettaire belang van de belasting op brandstof in ons land doet echter de vraag rijzen of de Belgische overheid met haar fiscaal brandstofbeleid niet in de eerste plaats de Schatkist wil spijzen, eerder dan de natuur een handje te willen helpen. We kunnen ons hierbij zelfs de vraag stellen of de Belgische overheid überhaupt wel baat heeft bij de omschakeling van het autopark weg van de fossiele brandstoffen. Mocht dit al zo zijn, dan is het duidelijk dat het wegvallen van de fiscale inkomsten uit brandstof budgettair op de een of andere manier zal moeten gecompenseerd worden door andere vormen van autobelasting, en daar moet de overheid zeer omzichtig mee omgaan.

Het overbelasten van burgers kan immers snel politieke gevolgen met zich mee meebrengen. Wie zijn fiscale geschiedenis een beetje kent, weet dat bijvoorbeeld de regering Thatcher in de jaren 80 over de protesten tegen de Britse poll-tax is gevallen. En recent mocht ook bij ons Annemie Turtelboom ondervinden tot wat fiscaal protest kan leiden.

De overheid doet er dan ook goed aan om het politieke belang van het gele gevaar van de gilets jaunes niet te onderschatten. Want als er één ding is dat het huidige burgerprotest in Frankrijk en Wallonië heeft aangetoond, is dat er grenzen zijn aan het fiscale incasseringsvermogen van de burgers.