Extreemrechtse relschoppers of spontaan volksprotest? Frankrijk weet geen raad met gele hesjes
Negen dagen na het begin van de protesten en blokkades is Frankrijk nog altijd in de ban van de gele hesjes. De apolitieke en decentrale beweging die begon als protest tegen de hoge brandstofprijzen en belastingen geniet de steun van drie op de vier Fransen. Zaterdag werd de ‘tweede akte’ van het protest ontsierd door rellen in Parijs. Maar de gele hesjes laten hun beweging niet zomaar kapen door gewelddadige relschoppers. Voor komende zaterdag is alvast een nieuw protest aangekondigd.
Frankrijk vraagt zich af of de gele hesjes daadwerkelijk iets kunnen bewerkstelligen op het Elysée. Complicerende factor is het ongestructureerde karakter van het volksprotest, dat op spontane wijze is ontstaan op Facebook. De gele hesjes-beweging heeft geen leiders en geen vaste woordvoerders. De kracht van de beweging is tegelijkertijd haar zwakte. Als president Macron en zijn regering al bereid zijn om met de gele hesjes om de tafel te gaan zitten, luidt allereerst de vraag met wie ze dat moeten doen.
De demonstranten vormen een bont gezelschap. Gepensioneerde oudjes, vrachtwagenchauffeurs, alleenstaande moeders: de enige gemene deler is dat ze niet tot de stedelijke elite behoren. De gele hesjes zien zichzelf als de ‘onderklasse’ van Frankrijk, de door de regering vergeten en verwaarloosde burgers op het platteland en in de voorsteden.
Dat minister van Binnenlandse Zaken Castaner met een beschuldigende vinger naar Le Pen wijst, kan worden beschouwd als een poging het gele hesjes-oproer te politiseren
Het ontbreekt hen voorlopig aan een coherent eisenpakket. De demonstranten willen dat de brandstoftaks niet meer wordt verhoogd, daarover zijn ze het eens. Maar voorts lopen hun wensen uiteen van het terugdraaien van de verlaging van de maximumsnelheid tot het uitschrijven van een referendum over het presidentschap van Macron.
Brandstoftaks
Dinsdag zal Macron maatregelen aankondigen naar aanleiding van de protesten van de gele hesjes. Welke dat zullen zijn is nog onbekend. In de Franse media wordt gespeculeerd over een uitstel van een nieuwe verhoging van de brandstofbelastingen. Die worden op 1 januari 2019 verhoogd met 6,5 cent per liter diesel en 2,9 cent per liter loodvrij.
Brigitte Bourguigon, Kamerlid en partijgenoot van Macron, heeft voorgesteld die verhoging drie maanden uit te stellen. Of de president een dergelijk moratorium daadwerkelijk overweegt, is niet bekend. Het lijkt op dit moment het maximaal haalbare voor de gele hesjes. Macron werd verkozen met een agenda van ingrijpende hervormingen, waaronder de transitie naar een minder vervuilende economie. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de president substantieel water bij de wijn zal doen.
Tot nu toe heeft Macron slechts in algemene termen gereageerd op het gele hesjes-oproer. “De dialoog is de manier om hieruit te komen”, was het enige wat de president in eerste instantie over de protestbeweging kwijt wilde. Gisteren zei Macron dat er een “economisch, sociaal, maar ook cultureel antwoord moet komen voor onze midden- en arbeidersklasse”.
Interne brexit
De verbale handreiking van Macron in de richting van de gele hesjes lijkt een poging om aan te tonen dat hij wel degelijk oog heeft voor de noden van de lagere klassen. Binnen de Franse regering wordt gevreesd voor een toenemende tweedeling in het land. Minister van Begroting Gérald Darmanin sprak van een dreigende ‘interne brexit’.
Tijdens de twee protestzaterdagen in Parijs hadden de oproerpolitie en de mobiele eenheden nadrukkelijk de opdracht gekregen om de demonstranten niet in de buurt te laten komen van het Elysée. Zo ontstond het beeld van Macron als president die zich verschanst in zijn fort, terwijl daar omheen boze burgers met traangas en waterkanonnen op afstand worden gehouden.
Zaterdag werd volgens het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken door 106.000 actievoerders gedemonstreerd. De overgrote meerderheid deed dat vreedzaam, maar de Champs Elysées in Parijs was de hele dag het decor van rellen. Relschoppers beitelden stenen uit de straat en gooiden die naar politieagenten. In totaal werden zaterdag 130 mensen opgepakt, van wie 42 in Parijs.
Volgens Christophe Castaner, de Franse minister van Binnenlandse Zaken, is de escalatie in Parijs te wijten aan “een mobilisatie van extreem rechtse oproerkraaiers die gehoor geven aan een oproep van Marine Le Pen”. Le Pen, oppositieleider van het radicaal rechtse Rasseblement National, vroeg zich op Twitter af waarom de actievoerders niet op de Champs Elysées mochten demonstreren. Ze deed evenwel geen oproep om dat toch te doen. Dat Castaner met een beschuldigende vinger naar haar wijst, kan worden beschouwd als een poging het gele hesjes-oproer te politiseren.
De demonstranten presenteerden zich nadrukkelijk als apolitiek. Hun protest is een spontane cri de coeur van burgers tegen de hoge belastingdruk. Castaner probeerde dat beeld te doen kantelen en er in de beeldvorming een politieke strijd tussen extreem rechts en de regering-Macron van te maken.