Wetenschapswereld reageert geschokt op ‘eerste CRISPR-tweeling’: “Verwerpelijk”
Een Chinese geneticus beweert dat twee baby’s zijn geboren die hij ‘verbeterde’ met de DNA-bewerkingstechniek CRISPR/Cas9. “Schandalig”, zo reageert de internationale wetenschappelijke gemeenschap.
In China zou enkele weken geleden een vrouw bevallen zijn van de tweeling Lulu en Nana, twee meisjes die voor hun geboorte zouden zijn ‘bewerkt’ met CRISPR/Cas9, een revolutionaire ‘gereedschapskist’ voor genetische manipulatie. Een specifiek gen zou bij de embryo’s zodanig zijn aangepast dat ze immuun zijn voor hiv. Hun vader is seropositief en wilde niet dat zijn kinderen het in China zware stigma dat daaraan kleeft zouden moeten dragen.
Zeven koppels zouden hebben deelgenomen aan het experiment van professor He Jiankui van de Southern University of Science and Technology in Shenzhen, zo meldt persagentschap AP. In totaal leverde dat 22 aangepaste embryo’s op. Elf ervan werden ‘teruggeplaatst’ en één zwangerschap was succesvol en ’s werelds eerste genetisch gemanipuleerde baby’s, Lulu en Nana, werden geboren.
YouTube
Wie hun ouders zijn, waar ze wonen en of het ook daadwerkelijk waar is, is echter niet zeker. Jiankui onthulde zijn erg controversiële wapenfeit op YouTube, een bepaald ongebruikelijk kanaal voor wetenschappelijke resultaten. Er is ook (nog) geen paper die door collega’s is gecontroleerd.
“Dit kan waar zijn maar het kan ook niet waar zijn en enkel een poging om aandacht en geld aan te trekken”, reageert geneticus Jean-Jacques Cassiman (KU Leuven). “In het verleden bleken ook al spectaculaire berichten over gekloonde kinderen vals.”
‘Dit kan waar zijn maar het kan ook niet waar zijn en enkel een poging om aandacht en geld aan te trekken. In het verleden bleken ook al spectaculaire berichten over gekloonde kinderen vals’
De reactie van Jiankui’s universiteit lijkt wel te suggereren dat hij toch iets moet hebben uitgespookt met CRISPR en baby’s.
“Dit onderzoek schendt flagrant onze ethische codes en vond plaats buiten de universiteit”, klinkt het in een persbericht. “Wij waren er niet bij betrokken en zullen een onafhankelijk onderzoek met internationale experts starten.” Toelatingsdocumenten van een ethisch comité die Jiankui aandraagt, zouden zijn vervalst. Zelf meldt de professor dat hij alle gegevens en resultaten binnenkort uitgebreid publiceert.
‘Directe experimenten op mensen kunnen enkel als krankzinnig worden omschreven. Dit is een zware klap voor de wereldwijde reputatie van de Chinese wetenschap’
Ontzet
Ook Chinese wetenschappers zijn in alle staten. Meer dan honderd specialisten uiten scherpe kritiek in een protestbrief. “Directe experimenten op mensen kunnen enkel als krankzinnig worden omschreven. Dit is een zware klap voor de wereldwijde reputatie van de Chinese wetenschap.”
Jennifer Doudna, een van de Amerikaanse uitvinders van CRISPR/Cas9, is al even ontzet. “Als dit klopt, is het een breuk met de terughoudende en transparante werkzaamheden van de globale wetenschappelijke gemeenschap bij de toepassing van CRISPR/Cas9 op mensen.”
In 2015 pleitte Doudna nog voor een moratorium op de techniek bij mensen, tot de risico’s onder controle zijn. In de VS en Europa houden genetici zich aan de afspraak de techniek enkel toe te passen bij terminale mensen of op embryo’s voor onderzoek.
‘Grijp je met CRISPR/Cas9 in op één bepaald stuk DNA, dan weet je niet of dat niet op andere plekken onverwachte effecten heeft. Bovendien krijgen alle nakomelingen die aanpassingen mee. Hier zijn we noch technisch noch maatschappelijk klaar voor’
De techniek staat technisch nog niet op punt. Het is een snel, goedkoop en doeltreffend knip-en-plaksysteem dat fouten in het DNA kan corrigeren en dus ziektes kan wegwissen, maar de precieze effecten op het hele DNA zijn nog niet duidelijk.
Onvoldoende precies
“Grijp je met CRISPR/Cas9 in op één bepaald stuk DNA, dan weet je niet of dat niet op andere plekken onverwachte effecten heeft”, zegt professor Gert Matthijs (KU Leuven). “Jiankui kan dat absoluut niet garanderen bij die meisjes.”
Bovendien zijn de aanpassingen ‘voor altijd’ – alle nakomelingen krijgen ze mee. “Technisch maar ook maatschappelijk zijn we hier absoluut niet klaar voor”, stelt Matthijs. “Bovendien geven dit soort berichten valse hoop aan families met erfelijke ziektes.”
‘Ik geloof erg in het potentieel van deze techniek, maar het is ethisch enkel aanvaardbaar ze toe te passen bij zware ziektes waar geen enkele andere oplossing voor is’
Ook vele andere genetici noemen Jiankui’s nog te bevestigen experiment verwerpelijk, omdat de techniek niet op punt staat (want onvoldoende precies) en omdat je er alle nakomelingen mee manipuleert. “De bewijzen dat het goed kan werken bij embryo’s zijn trouwens zwak”, zegt Cassiman nog.
Kankeronderzoeker en CRISPR-expert Hetty Helsmoortel (UGent) betreurt bovendien de keuze voor seropositiviteit. “Er zijn veel minder ingrijpende manieren om hiv te voorkomen”, zegt ze. “Ik geloof erg in het potentieel van deze techniek, maar het is ethisch enkel aanvaardbaar ze toe te passen bij zware ziektes waar geen enkele andere oplossing voor is.”