Unieke kinderen, speciale behoeften, wondermooie docu
Inclusief onderwijs. Zowat elke politieke strekking heeft er haar zeg al over gedaan. Maar hoe anders de meningen ook zijn, er is een constante: de overtuiging dat zij beter weten wat goed is voor de kinderen. Documentairemaker Ellen Vermeulen brengt hen in Inclusief zelf in beeld.
Ellen Vermeulen is radicaal. Niet in haar opinie, wel in het weergeven van de realiteit. In haar recentste film geeft de documentairemaker een unieke blik in het dagelijkse leven van Irakli, Sami, Rosie en Nathan, vier kinderen met speciale onderwijsbehoeften die les volgen in het reguliere onderwijs. Diagnoses worden niet vermeld, er wordt met geen woord gerept over het M-decreet, geen enkele expert of ouder geïnterviewd. “Omdat het daar niet over gaat”, vertelt Vermeulen ons. “Een leerkracht is niet bezig met ‘dit kind heeft autisme’, wel met ‘hoe kan ik ermee omgaan’”.
Vlieg op de muur
Aanvankelijk had Vermeulen het gevoel dat ze zich moest positioneren binnen het debat. Tot het besef kwam dat het geen zin heeft hierover te oordelen. “Mijn film gaat over de kinderen. Ze zitten in die situatie. Gaat het dan enkel over voor of tegen?” De filmmaker neemt geen expliciet standpunt in. Ze is een vlieg op de muur en brengt de leefwereld van elk kind ethisch en wondermooi in beeld. De enige informatie over hun situatie wordt gegeven door de kinderen zelf. En wanneer die geen woorden hebben, spreekt de vorm voor hen. De tiener Nathan bijvoorbeeld zien we nooit alleen – hij wordt steeds van een afstand gefilmd. Het illustreert hoe hij zich een deel voelt van de groep, gelijk aan zijn klasgenoten.
‘Inclusief onderwijs gaat over iedereen. Alle kinderen hebben een bepaalde manier van lesgeven nodig’
De vormelijke keuzes verschuilen Vermeulens opinie. In de beginscène zwermt de camera doorheen Sami’s klas. De kijker weet nog niet over wie de documentaire zal gaan. Er is een meisje dat er wat anders uitziet, een jongen met een koptelefoon op, Sami die wat extra aandacht krijgt... Ieder van deze kinderen is uniek en vereist een andere lesmethode. “Dat is het idee wat ik heb overgehouden na het maken van deze film”, vertelt Vermeulen. “Inclusief onderwijs gaat over iedereen. Alle kinderen hebben een bepaalde manier van lesgeven nodig.”
Fysieke beperking
Het is op dezelfde subtiele wijze dat Inclusief de pijnpunten in het onderwijs aankaart. Tijdens een telefoongesprek van Irakli’s moeder met een hulpverlener wordt bijvoorbeeld duidelijk hoe moeilijk het is om met een fysieke beperking een plaats te verkrijgen binnen het regulier onderwijs. Irakli mag dan perfect mee kunnen in de lagere school, het is geen zekerheid dat hij naar het gewone middelbaar kan doorstromen. Inclusief onderwijs is blijkbaar iets dat je als ouder steeds opnieuw moet afdwingen. Die weigeringen “onder tafel” kwamen deze maand in de media, nadat een school veroordeeld werd voor het afwijzen van een kind met het syndroom van Down.
Vermeulen draagt ethiek hoog in het vaandel. Daarom vertoefde ze twee jaar in de klaslokalen van de kinderen. “Ik moest door bepaalde fasen heen om de problematiek te begrijpen en vertrouwen op te bouwen. Dat krijg je niet als je daar maar een maand bent.” De documentaire slaagt er zo in om een waarheidsgetrouw beeld te schetsen, en laat je als kijker conclusies trekken.
Voor wie overigens denkt dat Vermeulen een overvloed aan beeldmateriaal heeft verzameld: het tegendeel is waar. Ze koos ervoor om te filmen op pellicule, in plaats van video. Veel mensen zouden haar gek verklaren: pellicule is duur en log, waardoor je als filmmaker geen honderden kansen krijgt om het goed te krijgen. Waarom dan zo veel moeite doen? “Precies omdat ik geen honderden opnames wil maken en er vervolgens de naar mijn gevoel beste uitpikken. Want ben je als documentairemaker dan nog bezig met de realiteit?”
‘Ik wil geen honderden opnames maken om er de beste uit te pikken. Want ben je als documentairemaker dan nog bezig met de realiteit?’
Zwart-wit debat
In dat opzicht is het weliswaar vreemd dat de film is gedraaid in zwart-wit. Het staat haaks op het weergeven van de realiteit, en op het feit dat Vermeulen allesbehalve een zwart-witdebat wil voeren. “Maar,” vertelt ze, “het is een zeer stille, kleine film, gefocust op de kinderen en de kleine interacties. Ik wou dat de focus enkel daarop lag, niet op die ongelofelijk lelijke klaslokalen en de rest van hun omgeving. In zwart-wit zie je die klaslokalen bijna niet. Bovendien wou ik de kinderen zo veel mogelijk gelijk trekken, in zwart-wit lukt dat vrij aardig.” Ze noemt de documentaire dan ook liever een “grijze” film.
Inclusief toont inclusief onderwijs zoals het werkelijk is: geen verhaal van (politieke) kleuren, maar de realiteit, vol grijze zones.
Première op 29/11 in Vooruit, Gent. Vanaf 4/12 in de zalen. docpoppies.be