60 jaar geleden werd Patrice Lumumba vermoord, zijn dochter: "Hebben recht om waarheid te kennen"

Het is exact 60 jaar geleden dat Patrice Lumumba, voormalig eerste minister van de Democratische Republiek Congo, vermoord werd. Zijn dochter Juliana Lumumba (Ā°1955) zit al heel haar leven al met de vraag hoe en waarom haar vader is vermoord en waarom de schuldigen nog niet zijn gestraft. Maar ze wil vooral dat BelgiĆ« en Congo die bladzijde kunnen omslaan om samen aan een nieuwe toekomst te beginnen. Twee jaar geleden zocht de ploeg van deĀ  Canvasreeks de "Kinderen van de kolonie" Juliana Lumumba op in Kinshasa.Ā 

Juliana Lumumba is een grote dame. Ze is de enige dochter van Patrice Emery Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo. Vandaag is het exact 60 jaar geleden dat haar vader vermoord werd.

Juliana Lumumba ontving de tv-ploeg in het ouderlijke huis op de Boulevard du 30 Juin in Kinshasa. Het is een symbolische plaats, omdat haar vader er enkele maanden na de onafhankelijkheid in 1960 onder huisarrest werd geplaatst door Joseph Mobutu, die de macht had gegrepen. Patrice Lumumba werd een half jaar later vermoord in Elisabethville, op 17 januari 1961.

JulianaĀ  Lumumba zelf werd toen ze vijf was, enkele maanden voor de dood van haar vader, naar Egypte geĆ«vacueerd samen met haar broers, met valse paspoorten en valse namen. Zij zou er haar jeugd doorbrengen als Fatima Abd-El-Aziz. Pas na twee jaar zou ook haar moeder erheen komen. Haar vader blijft voor haar een beschermengel. Ook nu nog, 60 jaar na zijn dood.

Videospeler inladen...

Een nationalistische ƩvoluƩ

Patrice Lumumba was een ƩvoluƩ, een categorie die de Belgen hadden uitgevonden voor Congolezen die een zekere opleiding hadden genoten en die hadden moeten aantonen dat ze verwesterd waren. Lumumba had gestudeerd en dacht dat zich dat ook zou vertalen in gelijkheid tussen blank en zwart. Maar veel van die beloftes zijn niet waargemaakt, zegt Juliana.

Lumumba won zelf met zijn nationalistische partij MNC (Mouvement National Congolais) de verkiezingen in mei 1960. "Dat wil zeggen dat zijn ideeƫn ingang vonden, omdat ze de hoop en de verwachtingen van de mensen vertolkten. Dat vergeet men wel eens. Hij was bovendien een panafrikaan, hij droeg de zelfbeschikking uit van de zwarte volkeren overal in Afrika en in de wereld."

De toespraak

Terwijl Congo door opstanden en rellen haast in brand stond, organiseerde BelgiĆ« in Brussel in januari 1960Ā een Rondetafelconferentie met Congolese leiders onder wie Lumumba. Daar werd geheel onverwacht een datum aangekondigd voor de onafhankelijkheid: 30 juni 1960. Vijf maanden later dus.Ā 

Juliana Lumumba vertelt over de beroemde toespraak van haar vader, tijdens de onafhankelijkheidsceremonie in Leopoldville. Daarin ging Lumumba flink tekeer tegen wat hij beschreef als de wantoestanden van het koloniale bewind.Ā Ā 

Videospeler inladen...

Maar, zegt Juliana Lumumba, alleen de negatieve kant van die toespraak is onthouden. "Men vergeet wel eens dat mijn vader ook een toekomstvisie had voor Congo." Voor ons citeert ze ook uit die passage.Ā 

Videospeler inladen...

Juliana Lumumba: "De chaos na de onafhankelijkheid was opgezet spel"

Volgens Juliana Lumumba hebben de Belgen, met name generaal Emile Janssens Ć©n de separatistische politicus Tshombe van Katanga, de chaos in de dagen na de onafhankelijkheid uitgelokt. De moord op haar vader laat diepe sporen na, omdat de Belgische regering haar rol nooit heeft erkend, nooit iemand heeft bestraft en alleen nietszeggende excuses heeft uitgesproken.Ā 

Juliana Lumumba antwoordt niet op de vraag of ze zelf een rechtszaak wil aanspannen tegen de Belgische staat. De Belgische agent GĆ©rard Soete gaf in 1999 toe dat hij zelf bij de afwikkeling van de moord betrokken was. Hij zei dat hij na de moord het lichaam moest doen verdwijnen. Zijn bewijs: enkele tanden die aan Lumumba zouden hebben toebehoord. Die tanden zijn voor Juliana Lumumba slechts een 'macaber souvenir'. ZeĀ wil ook geen wraak. Dat zal haar vader niet doen terugkeren. Ze blijft herhalen dat ze alleen de waarheid wil kennen.Ā 

"Lumumba leeft nog"

Voor Juliana Lumumba is haar vader niet dood. Hij leeft voort in de hoop van de Congolezen en in allerlei symbolen. ā€œEr zijn straten in Iran die naar hem zijn genoemd, in AlexandriĆ«, Algerije, Mozambique, Angola en in Leipzig, Berlijnā€¦ dat er nu ook een Lumumbaplein is in Brussel, is een werk waarvoor de Congolezen in de diaspora jarenlang hebben gestreden. Eigenlijk wil het ook zeggen dat eindelijk BelgiĆ« en Congo hun moeilijke gemeenschappelijke geschiedenis bewust aanvaarden.ā€Ā 

Videospeler inladen...

Afrikaanse lente

Juliana Lumumba is ontroerd door de jongeren die in burgerbewegingen haar vader als een voorbeeld zien. Ze heeft vaak contact met hen, al wil ze in het gesprek geen politiek standpunt innemen. "Die jongeren zeggen zelf "laten we opstaan tegen de oppressie en de corruptie, laten we de handen uit de mouwen steken en de ketens van onze moderne slavernij afwerpen". Als ik hen bezig zie, dan denk ik dat mijn vader niet voor niets is gestorven."

Naar aanleiding van de verjaardag van de moord op Lumumba organiseert het AfricaMuseum in Tervuren dit weekend een aantal extra activiteiten.

Meest gelezen