De zelfrijdende auto: dé oplossing voor alle files? En hoeveel jobs gaan erdoor verloren?

Laten we beginnen met de transportsector. Wat als bijvoorbeeld een grote internationale speler zoals Uber plots in onze steden uitpakt met een grote vloot zelfrijdende taxi’s? "Dan kan dat gigantische gevolgen hebben voor verschillende sectoren", zegt Lieselot Vanhaverbeke, expert acceptatie nieuwe technologie (VUB-MOBI). "Niet alleen het openbaar vervoer dat daar niet afgestemd is momenteel, maar ook de taxi-sector. De personeelskost is hun grootste kostenpost."

Lees verder onder de video over impact op de transportsector:

In de Verenigde Staten bijvoorbeeld zouden volgens onderzoek door de zelfrijdende auto naar schatting 10 miljoen jobs verdwijnen. Belangrijke nuance hierbij is dat dit allemaal samenhangt met de automatisering die momenteel volop aan de gang is, ook in sectoren die niets met transport of de auto-industrie te maken hebben.

Meer achtergrond over automatisering en artificiële intelligentie kunt u overigens vinden in de recente "Pano" over dat onderwerp.

De zelfrijdende auto kan mogelijk wel veel bijkomende ruimte creëren in onze steden. Als er voortdurend zelfrijdende deelauto’s rondrijden, kan veel ruimte in steden die nu wordt gebruikt voor parkeerplaatsen anders worden ingevuld. Dat zegt ook Cathy Macharis die duurzame mobiliteit onderzoekt aan de VUB.

"Nu staat een wagen 95 procent van de tijd gewoon geparkeerd plaats in te nemen", zegt Macharis. "Als zelfrijdende auto's via een deelsysteem op vraag van de gebruiker kunnen rondrijden, gaan ze dus veel minder stilstaan en veel minder plaats nodig hebben in de openbare ruimte. Zelfrijdende voertuigen hebben dus enorm veel potentieel."

Macharis wordt bijgevallen door onafhankelijk mobiliteitsexpert Pieter Morlion. In een vorig leven was hij de man achter het mobiliteitscentrum in Gent. Hij heeft in de Arteveldestad de impact van die geparkeerde auto’s onderzocht. "Voor Gent kan er een ruimte vrijkomen van ongeveer 400 keer het Sint-Pietersplein", vertelt hij. "Er komt dus gigantisch veel plaats vrij voor fietspaden, wandelpaden en groen."

Lees verder onder de video met daarin een grafische weergave van de ruimte die mogelijk kan vrij komen

De leefbaarheid van de steden zal dus verhogen of is dat net niet het geval? Steeds meer steden wereldwijd zetten in op autoluwe stadscentra. De zelfrijdende auto kan een bedreiging vormen voor die evolutie, want veel studies wijzen erop dat die auto net zal leiden tot meer autoverplaatsingen.

Macharis verwijst bijvoorbeeld naar een Amerikaans onderzoek. "13 gezinnen kregen er een week lang een wagen met chauffeur ter beschikking. Voor dat gezin functioneerde die wagen dus als een autonoom voertuig", vertelt ze. "Die mensen lieten die chauffeur de kinderen vaak naar verschillende hobby’s brengen, andere mensen ophalen en zelf gingen ze zich ook meer verplaatsen. In het totaal was er een stijging van 38 procent."

De zelfrijdende auto wordt vaak voorgesteld als dé lange termijnoplossing voor de files, maar op deze manier dreigt eigenlijk net het omgekeerde. "Het risico bestaat dat we allemaal in zelfrijdende files zullen staan", zegt Morlion. "Bepaalde bevolkingsgroepen die nu geen toegang hebben tot auto’s, gaan ze wel beginnen te gebruiken. En andere mensen gaan net meer de auto gebruiken." Morlion stipt ook aan dat auto’s leeg gaan rondrijden. "Ze gaan je ergens afzetten en dan iemand anders gaan oppikken."

Privébezit van een zelfrijdende auto wordt door de meeste experts dan ook afgeraden. Voluit inzetten op een betaalbaar deelsysteem zou zelfrijdende files kunnen voorkomen. Volgens recent onderzoek kan het aantal auto’s in Brussel zelf per dag dalen van 330.000 nu naar 21.000 zelfrijdende deeltaxi’s. Het pendelverkeer van en naar Brussel -nu goed voor 400.000 auto’s per dag- zou kunnen worden vervangen door 62.000 zelfrijdende deelauto’s.

Morlion gaat nog een stapje verder en wil de zelfrijdende auto zelfs een apart statuut geven. "Zo zou de overheid bijvoorbeeld zelfrijdende auto's kunnen verbieden om nog op straat te parkeren", zegt hij. "Zo'n auto kan perfect alleen op zoek gaan naar een parkeerplaats buiten de stad." Om te voorkomen dat de technologie het beleid inhaalt, moet volgens de expert nu al nagedacht worden over hoe we de mobiliteit in de toekomst met zelfrijdende auto's organiseren.

Lees verder onder de video over het oplossen van de files

Volgens Macharis zal de kostprijs van verplaatsingen een belangrijke rol spelen. "Transport is op dit ogenblik gewoon te goedkoop", zegt ze. "We zitten nu al met enorme verkeersstromen waar we niet meer mee om kunnen. Er is een spanning tussen de individuele vrijheid en het collectief welzijn, maar daar gaat de overheid een rol in moeten spelen." Privévervoer en goederentransport via de weg zal daarom wellicht duurder worden, openbaar vervoer en transport via spoor of water goedkoper. 

Die lagere kostprijs kan volgens Macharis meer mensen de trein, tram, bus en metro op krijgen. "Het prijsmechanisme gaat absoluut verder moeten worden gebruikt", zegt ze. "Mensen moeten gestimuleerd worden om te gaan voor bundeling van vervoer. Uiteindelijk kunnen bussen en metro’s ook zelfrijdend worden", zegt ze.

Die structuur moet volgens de experte de basis vormen van een duurzaam mobiliteitssysteem. "Op het platteland kunnen bijvoorbeeld zelfrijdende deeltaxi's worden ingezet op plaatsen waar openbaar vervoer niet efficiënt werkt. Die kunnen het openbaar vervoerssysteem uit de steden dan voeden zodat we samen tot een duurzaam mobiliteitssysteem komen."

Hoe het de komende jaren precies zal lopen, is nog niet duidelijk. Wat wel zeker lijkt is dat de zelfrijdende auto er aan komt. Het kan tot 2050 duren voor ze overal zullen zijn en in die lange overgangsfase zijn nog heel wat problemen op te lossen. De overheid moet die tijd benutten om de nodige regels te maken over waar en hoe we die autonome auto's kunnen gebruiken. De impact van de zelfrijdende auto op onze mobiliteit, op de ruimte en op de hele samenleving zal groot zijn, dat is zeker.

Dit was de derde en laatste aflevering in onze reeks over de zelfrijdende auto. Je kunt alle afleveringen hieronder herlezen en herbekijken.

1. Hoe lang nog voor je in een zelfrijdende auto rijdt?
2. Wie is verantwoordelijk als je een ongeval hebt met je zelfrijdende auto? En kan zo'n auto gehackt worden?
3. Lost de zelfrijdende auto de files op of net niet?