“En, vandaag met de trein gekomen?” “Neen, ik moest op tijd zijn.” Het was zondagavond een grapje van treinconducteur ­Marijn in het Eén-programma ­Alleen Kalmte Kan u Redden, maar het kon de situatie bij de spoorwegen niet beter samenvatten. Want het gaat al jaren niet goed met de stiptheid. En de ­pendelaar is dat grondig moe.

LEES OOK. Nooit ergerden reizigers zich meer aan de NMBS. Daar kunnen deze pendelaars over meepraten (+)

In de laatste tevredenheids­enquête, die de NMBS zelf liet uitvoeren, is die tevredenheid tot een historisch dieptepunt gezakt. De reiziger buist de spoorwegen niet alleen als het over de stiptheid en de prijzen gaat. Eigenlijk scoort de NMBS op alle vlakken minder dan in 2016. Wie van die ellendige files af wil en overweegt om het openbaar te nemen, is meteen afgeschrikt. “Terwijl het toch net de bedoeling is om alternatieven voor de auto te stimuleren?” zegt Stefan Stynen van TreinTramBus.

Bij de NMBS beseffen ze dat het beter moet. Alleen ligt de schuld voor de vertragingen volgens de spoorwegen vooral elders. De helft is te wijten aan spoorlopers, zelfdodingen, koperdiefstallen en vandalen. Daarnaast zijn er ­storingen aan de infrastructuur, goed voor een kwart van de vertragingen. De grote schuldige daar? “Infrastructuurbeheerder Infrabel.” “En dan zijn er de defecten aan treinen. Daar zetten we op in door nieuwe stellen aan te kopen en nieuwe ateliers te bouwen. Maar we zitten nu eenmaal met een verouderd treinpark”, zegt NMBS-woordvoerder Dimitri Temmerman. En dat is dan weer toe te schrijven aan een jarenlang gebrek aan investeringen door de politiek. Ook CEO Sophie ­Dutordoir verwees daar afgelopen weekend naar. Bijna de helft van de treinen is dertig jaar en ouder, de stations zijn niet aangepast, er rijden te veel verschillende treinen rond, ...

Liberaliseren dan maar?

Terwijl Dutordoir en co. lustig met de vinger naar anderen wijzen, groeit bij de regering en de meerderheid het ongenoegen. “Wat heeft Dutordoir gedaan sinds haar aantreden (eind 2016, nvdr.) behalve een directeur benoemen? Ook zij krijgt de tanker niet ­gekeerd. Het is te makkelijk om nu de oorzaak bij de politiek te leggen”, zegt Kamerlid Inez De Coninck (N-VA). Haar Open VLD-collega Sabien Lahaye-Battheu deelt die mening. “De NMBS heeft altijd een uitleg klaar, maar zou er beter iets aan doen.” Volgens haar zal enkel een ­liberalisering van het reizigersverkeer de NMBS aanzetten om beter te werken. Ook volgens Jef Van den Bergh (CD&V) moet de NMBS meer in eigen boezem kijken.

De politiek schoot gisteren dus terug. En vooral dan ­bevoegd minister François Bellot (MR). Hij roept de NMBS en Infrabel op het matje en vindt dat het gedaan moet zijn met excuses zoeken. “Er is genoeg geïnvesteerd in de NMBS, er zijn stiptheidsmanagers aan­gesteld en ik heb genoeg tijd gelaten om de maatregelen te laten werken. Ik stel nu vast dat het resultaat uitblijft. Het is tijd dat de spoorwegen hun verantwoordelijkheid op­nemen,” zegt Bellot.

Expertise vertrekt

Ook spoorwegexpert ­Herman Welter wijst op de gebrekkige samenwerking tussen NMBS en Infrabel. “Ze werken elkaar veeleer tegen.” Dat de NMBS voor de vertragingen verwijst naar Infrabel en die gisteren gepikeerd reageerde, bewees dat nog eens. Maar Welter benadrukt ook dat bij de spoorwegen steeds meer expertise vertrekt en dat de schrapping van de gewestelijke verkeers­leiding ook geen deugd heeft gedaan. En de regering? “De overheid heeft nooit duidelijk gemaakt wat ze verwacht van de NMBS. Dutordoir heeft daar zeker een punt. De ­regering heeft vijf jaar tijd gehad om een beheerscontract uit te werken, maar dat is nog ­altijd niet gelukt. Dat wijst op een gebrek aan visie.” Welter is niet de enige met die kritiek. Ook binnen de meerderheid wordt Bellot een gebrek aan daadkracht verweten.

60 miljoen euro boetes verjaard

Ondertussen lekte via Het Laatste Nieuws ook uit dat de NMBS voor zo’n 60 miljoen euro aan onbetaalde boetes voor reizigers heeft laten verjaren. De geschrapte boetes werden uitgeschreven in 2012. “Vijf jaar is de wettelijke verjaringstermijn”, zegt NMBS-woordvoerder Dimitri Temmerman in de krant.

Veel zwartrijders betalen hun boete nooit of vechten ze aan bij de rechtbank, bijvoorbeeld als ze het niet eens zijn met de raming van de schade die ze berokkend hebben. Daardoor moet de NMBS gerechtsdeurwaarders en advocaten inschakelen, wat duur is en voor vertraging zorgt.

Maar er is beterschap op komst. Sinds 1 november kan de NMBS zelf boetes uitschrijven. “Als je weigert te betalen, starten we een administratieve procedure op die nog maximaal één jaar duurt”, zegt Temmerman. Het systeem is vergelijkbaar met dat van de GAS-boetes.

Toch blijft de vraag wat er met de bestraffingen uit het verleden zal gebeuren. “De NMBS is nu al 60 miljoen euro kwijt. Als volgend jaar de boetes uit 2013 verjaren, komt daar wellicht nog eens 70 miljoen bij”, klinkt het bij Kamerlid Sabien Lahaye-Battheu (Open Vld). Als de spoorwegmaatschappij geen tandje bijsteekt, ziet ze wellicht zelfs meer dan 200 miljoen euro in rook opgaan.