SpongeBob-bedenker Stephen Hillenburg (1961-2018): oceanoloog met liefde voor animatie

Hij woont in een ananas diep in de zee. En hij is zo gek als een kaassoufflé. Wie hij is? Er is een hele generatie, en hun ouders, die deze vraag moeiteloos kan beantwoorden. SpongeBob SquarePants natuurlijk. Iedereen, als we de bekende titelsong van de gelijknamige cartoonserie op Nickelodeon moeten geloven, ‘weet wat voor mafkees hij is’. 

SpongeBob, een keurig geklede huishoudspons, woont in het plaatsje Bikinibroek. Hij wordt daar vergezeld door zijn beste vriend Patrick en de zeester en knorrige buurman Octo. In 1999 kwam SpongeBob tot leven, en inmiddels is het stralende middelpunt van bijna 250 afleveringen van de animatieshow, twee speelfilms (en een derde onderweg) en een Broadwaymusical. Als een surrealistische Mickey Mouse van de 21ste eeuw is hij niet meer weg te denken, een naïef, maar intens goedaardig figuurtje dat in elke aflevering van elf minuten de krachten van chaos en kwaad overwint.

Veel plots draaien om het werk in burgerrestaurant De Krokante Krab waar SpongeBob in de keuken staat en hij te maken heeft met zijn gierige baas Meneer Krabs of met concurrent Plankton, altijd op jacht naar het geheime recept van de krabburger. Maar in elke aflevering zitten fantasierijke surrealistische invallen (SpongeBob geeft een feest voor kwallen die niet naar huis willen of het lukt hem niet om de bodem van de oceaan te verlaten omdat hij steeds de bus mist) die van de serie ook een volwassen favoriet maakten. Er loopt een duidelijke lijn tussen de volwassen animatieseries van Netflix en het eindeloos creatieve werk van Hillenburg; zonder SpongeBob geen BoJack Horseman.

De allereerste versie van SpongeBob, toen nog Bob the Sponge geheten, leek nog op een natuurlijke spons. Dat had wellicht met de oorspronkelijke beroepskeuze van Hillenburg te maken. Als groot liefhebber van de ook in de VS populaire avonturen van de Franse maritiem avonturier en onderzoeker Jacques Cousteau werd hij oceanoloog, verbonden aan het Orange County Ocean Institute in Californië. Toen Hillenburg in 2006 het Holland Animation Film Festival bezocht, droeg hij als eerbetoon aan zijn held een rood wollen mutsje.

Uiteindelijk bleek zijn liefde voor animatie groter dan zijn wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Hillenburg noemt The Killing of an Egg (Ei om zeep) van de Nederlandse animatiefilmer Paul Driessen uit 1977 als een van de eerste films die hem op het animatiepad zette. Hij zag de film op een internationaal animatiefestival in Los Angeles. Een man hoort opeens een stem komen vanuit het eitje dat hij probeert op te eten: ‘Ik vond die film vreemd op een unieke manier.’ Toen hij op de middelbare school zijn ambitie om marine biologie te studeren kenbaar maakte, waren er al docenten die hem voorzichtig in een andere richting probeerde te duwen. Zou het niet beter zijn als Hillenburg zich zou beperken tot het tekenen van vissen?

Hillenburg kwam terecht bij jeugdzender Nickelodean waar hij begon als regisseur bij Rocko’s Modern Life, de eerste animatieserie van Nickelodeon. Voor de pitch van zijn eigen serie reed hij een aquarium met de modellen van de figuren het kantoor van de producent binnen en droeg hij een hawaïshirt (inclusief soundtrack). De eerste aflevering werd op 1 mei 1999 uitgezonden. Binnen een maand was de spons al populairder dan de onverslaanbaar geachte Pokémon. Niet gek voor ‘een vierkante freak, zo gek als een vis’.