Inlichtingendiensten waarschuwen voor spionnen, vermomd als journalisten of wetenschappers

Een van de pijnpunten die naar boven kwam na de aanslagen was de gebrekkige uitwisseling van informatie. Bovendien werkten de inlichtingendiensten vaak naast in plaats van met elkaar. Sindsdien hebben Staatsveiligheid (VSSE), dat valt onder de minister van Justitie, en de militaire inlichtingendienst ADIV een Nationaal Strategisch Inlichtingenplan opgesteld. Daarin staan de onderlinge taakverdeling en de op te volgen dreigingen. Sinds september zijn er ook verbindingsofficiers voor een betere samenwerking.

Symbolisch voor die samenwerking stelden de inlichtingendiensten deze ochtend samen dat inlichtingenplan voor. Beiden inlichtingencheffen hebben zich uitgeput in argumenten om aan te geven dat er nu al uitstekend wordt samengewerkt. 

Uit de presentatie bleek dat veel van de inlichtingen die Staatsveiligheid en ADIV produceren, gericht blijven op de strijd tegen het islamitisch terrorisme. Dat zal niet snel veranderen.

Democratisering van de terreur

De dreiging is na de aanslagen afgenomen, doordat de militaire slagkracht van IS in Syrië en Irak sterk is teruggedrongen, maar terreur is sindsdien ook “gedemocratiseerd”. Ze is “meer diffuus en minder zichtbaar geworden”, zo staat in het jaarverslag dat Staatsveiligheid op hetzelfde moment presenteerde.

“Radicale boodschappen worden via internet verspreid en hackings vormen een reële dreiging”, zegt Jaak Raes, administrateur-generaal van Staatsveiligheid. “Terreurgroepen als IS hebben in Syrië bewezen dat het perfect mogelijk is om een terroristische aanslag te plegen met zelfgemaakte explosieven en commerciële drones.”

Gisteren arresteerde de Italiaanse politie nog een terreurverdachte die een aanslag wou plegen door gif te mengen in de watervoorzieningen. “Jihadisme zal blijven bestaan”, zegt Raes. “IS-leider Al Baghdadi heeft oproepen om eenvoudige middelen te gebruiken en daar moeten we rekening mee houden.” 

Over de terugkeer van Belgische vrouwen uit bijvoorbeeld de Koerdische kampen naar België wil de Staatsveiligheidbaas zijn mening niet kwijt. “Dat is een politieke beslissing, waarbij het onze taak is om zo precies mogelijke informatie te geven aan de regering voor die beslissing.”

De dreiging blijft ook door de radicalisering in de Belgische gevangenissen. Op dit moment zijn er 130 gedetineerden die veroordeeld zijn of in voorhechtenis zitten voor terrorismefeiten. “De opvolging van vrijgekomen, voor terrorisme veroordeelde gedetineerden, is de komende jaren één van de grote aandachtspunten vormen voor de VSSE.”

Spionage 2.0

Maar beide inlichtingendiensten werken ook samen tegen buitenlandse inmenging en spionage, fenomenen die uitgestorven leken met de Koude Oorlog, maar helemaal terug zijn. Met de instellingen van de EU en de NAVO en talrijke diplomaten wekt België de interesse van Russische en Chinese inlichtingendiensten die in ons land proberen te infiltreren.

Net als bij terreur zijn ook de buitenlandse inmenging en spionage gemoderniseerd. De inlichtingendiensten werken daarom samen aan het onderscheppen van fakenieuws, alternative facts en manipulatie via sociale media. Maar ze waarschuwen ook voor meer klassieke tactieken.

“Om hun opdrachten uit te voeren in het buitenland werken ze met dekmantels en allerhande valse identiteiten, zoals: journalisten, zakenlui, wetenschappelijke onderzoekers, toeristen, onopvallende families”, zo zegt Staatsveiligheid in haar jaarverslag. “Veel inlichtingenofficieren verbergen zich echter achter officiële, diplomatieke functies en voeren hun clandestiene activiteiten vanuit de ambassades uit.”

Chinsese vioolbouwer

Hoe reëel die dreiging is, bleek onlangs nog toen aan het licht kwam dat een Chinese vioolbouwer via Filip Dewinter (Vlaams Belang) een politiek en zakelijk netwerk probeerde uit te bouwen in ons land. Het ging om een van de Chinese vzw’s die Staatsveiligheid volgt op verdenking van spionage.

Dit jaar werd een Belgische oud-consul veroordeeld omdat hij hand- en spandiensten verleende aan SVR, de Russische buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdienst die de KGB opvolgde. Het dossier was opgestart vanuit Staatsveiligheid.

Met federale, Vlaamse en vooral ook Europese verkiezingen in het vooruitzicht, is het niet ondenkbaar dat er inmengingspogingen opduiken. En dat is zo oud als de inlichtingendienst ADIV zelf. “Al bij de start van de Eerste Wereldoorlog doken buitenlandse spionnen op in België”, zegt ADIV-chef en luitenant-generaal Claude Vandevoorde. “Het was het startsein voor een militaire inlichtingendienst.”