Carl Devos: “De kans dat de regering ten val komt is 80 procent”
Op 10 en 11 december wordt in de Marokkaanse stad Marrakech het niet-bindende VN-pact bekrachtigd dat de migratie wereldwijd veilig, ordelijk en regulier wil maken. Premier Michel beloofde eerder dit jaar al dat hij voor ons land het migratiepact zou ondertekenen, maar na achttien maanden stilzwijgend instemmen ging de N-VA de voorbije weken dwarsliggen. Met als gevolg de huidige regeringscrisis waarbij niemand nog een haarbreed van zijn standpunt wil afwijken. Politicoloog Carl Devos (UGent) beantwoordt de vragen die u zich ongetwijfeld ook stelt.
1. Welke scenario’s zijn vandaag nog mogelijk om uit deze regeringscrisis te raken?
Devos: “Er zijn niet veel mogelijkheden meer, de ontsnappingsroutes zijn afgesloten. Van een wisselmeerderheid wil de N-VA niet weten. Ook een ‘interpretatieve verklaring’ aan het verdrag toevoegen, zoals Duitsland en wellicht ook Nederland zullen doen, is voor deze partij niet voldoende. De N-VA heeft de lat hoog gelegd voor Michel.
“De hoorzittingen die volgende week gepland staan, met vier experten internationaal recht die het gaan uitleggen in de Kamercommissie Buitenlandse Zaken, zijn niet meer dan een manier om tijd te winnen voor Michel en zijn MR.
‘De N-VA heeft zich vastgereden, ze kan nu niet meer terug’
“Die blijft overigens bij zijn standpunt: hij wil en zal het pact ondertekenen. De N-VA heeft zich vastgereden, ze kan nu niet meer terug. In tegenstelling tot vorige regeringscrisissen kan Michel geen verzoenende rol meer spelen, want hij heeft zich aan zijn belofte te houden. Iedereen raakt ook duidelijk in verkiezingsmodus, en dat maakt het er niet makkelijker op. Het spel wordt hard tegen hard gespeeld, we stevenen af op een crash. Soms is dat nodig om eruit te raken, en het is nog geen 10 december, maar het is wel 4 voor 12. Wie weet vinden ze nog een zotte uitweg.”
“Kijk, als Michel naar Marrakech gaat, overtreedt hij eigenlijk een ongeschreven wet in de politiek. De ministerraad is een collegiaal orgaan, daar moeten alle coalitiepartners - zonder stemming - akkoord gaan. Daardoor is iedereen ook gebonden. De eerste minister spreekt dus in naam van zijn hele regering. Als één van zijn partners ‘neen’ zegt, mag hij dat niet doen. Dan moeten we ons afvragen: wie is hiermee begonnen? Je zou het een provocatie kunnen noemen als Michel het pact toch tekent.
“Maar vandaag kwam aan het licht dat de N-VA intern op 11 oktober heeft afgesproken dat ze het migratiepact zelfs actief zouden promoten. Maar onder politieke druk van de rechtse achterban en nadat Oostenrijk zich terugtrok, hebben ze hun kar gekeerd. Zodoende kan je ook stellen dat de N-VA zich buiten de regering heeft gesteld.”
2. Hoe hoog schat u de kans dat de regering effectief valt over dit dossier?
“Mijn inschatting daarvan is de laatste week enorm gestegen. Aanvankelijk dacht ik nog dat redelijkheid uiteindelijk zou heersen, maar het zit dieper. Het wordt voor de N-VA met de dag neteliger, zeker nu blijkt dat ze begin oktober nog zinnens waren het pact te promoten. De N-VA durft geen vervroegde verkiezingen riskeren en de andere partijen ruiken dat de N-VA slecht staat.
“Laat me zeggen dat ik de kans dat de regering ten val komt op 80 procent schat. Wel zal men alles doen om vervroegde verkiezingen te vermijden. Een val van de regering betekent niet noodzakelijk vervroegde verkiezingen. Soms wordt om 1 voor 12 nog een oplossing gevonden, het zal me benieuwen.”
‘Een val van de regering betekent niet noodzakelijk vervroegde verkiezingen. Soms wordt om 1 voor 12 nog een oplossing gevonden, het zal me benieuwen’
3. Wie spint garen bij deze crisis?
“Dat ligt moeilijk. Het eigenaardige is dat zowel de MR van premier Michel als de N-VA hier wel bij varen. De N-VA houdt woord en Michel toont dat hij niet de handpop van de N-VA is waarvoor hij in Wallonnië wordt versleten. Komen er vervroegde verkiezingen, dan zullen die enkel rond het thema asiel en migratie draaien en zal het Vlaams Belang er baat bij hebben. Voor de andere partijen is er dan geen tijd meer om eigen thema’s uit te zetten. De grote verliezer, dat is duidelijk, dat is de politiek zelf.
“De winnaar is sowieso de antipolitiek en per uitbreiding het populisme. Het drama is dat het debat niet ten gronde is gevoerd. Welk migratiebeleid willen we? Het gaat de hele tijd over elkaar, nooit over de kwestie zelf. Het niveau van het debat is ronduit lamentabel. In heel deze onverkwikkelijke zaak hebben de politici aan stielbederf gedaan. Mocht het nu nog over de begroting of over de hervorming van de sociale zekerheid gaan, maar nee, het gaat enkel over symboliek.”
‘In heel deze onverkwikkelijke zaak hebben de politici aan stielbederf gedaan’
4. Komt de regering door deze crisis effectief ten val, wat staat er dan te gebeuren?
“Nu rijst al de vraag wie de schuld zal krijgen. De discussie zal er dan om draaien of de N-VA uit de regering gestapt is of eruit werd gezet. Vertrekt Michel naar Marrakech, dan kan dat - terecht - als een provocatie gezien worden en duwt hij de N-VA uit de regering.”
“De volgende stap zou dan zijn dat Michel naar de koning stapt en het ontslag van zijn regering aanbiedt. Dat ontslag zal de koning allicht in beraad houden, zodat men een oplossing kan zoeken. Zo probeert men een ontbinding van het parlement te vermijden. Immers, binnen de 40 dagen daarna moeten er vervroegde verkiezingen komen. Dan zouden we eind januari, of begin februari federale verkiezingen hebben en in mei parlementsverkiezingen. In tussentijd raakt de nieuwe federale regering uiteraard niet gevormd, die formatie zou wachten op de verkiezingen van 26 mei volgend jaar. We kunnen immers dan pas regionale en Europese verkiezingen houden.”
“Om vervroegde verkiezingen te vermijden, kan je de N-VA vervangen door een andere partij. Maar wie gaat nu voor enkele maanden, na 4,5 jaar oppositie, ineens Michel I steunen? Ook moeilijk, maar minder onmogelijk, is dat N-VA uit de regering stapt maar via gedoogsteun Michel I aan de macht houdt tot 26 mei. De N-VA zou zich dan tegelijk principieel standvastig en politiek verantwoordelijk kunnen tonen door de regering-Michel te verlaten maar tegelijk gedoogsteun te verlenen voor een aantal projecten, en zo verkiezingen te vermijden. Dan moeten met de andere partijen wel goede afspraken gemaakt worden over die gedoogsteun.”
“Anderzijds liggen er, behalve de arbeidsdeals en het investeringspact niet zoveel dossier meer op tafel voor de regering, en zijn enkele maanden niet zo’n grote hinderpaal om die vervroegde verkiezingen te vermijden. Zo’n systeem van gedoogsteun zou dus wel kunnen werken, omdat het maar heel tijdelijk is. Al begrijp ik dat het heel ongewoon is.”
5. Hoe bijzonder is dat eigenlijk, een Belgische regering die valt?
“In ons land deden veel regeringen hun termijn niet uit, maar de jongste decennia valt dat enorm goed mee. De regering Leterme I viel in 2008, over het communautaire, onder andere over Brussel-Halle-Vilvoorde. In 2010 viel Leterme II nog eens over de staatshervorming, toen kwamen er wel vervroegde verkiezingen van. Di Rupo heeft de rit uitgereden, en ik acht het nog altijd niet onmogelijk dat Michel dat ook zal doen.”
“Al bij al valt het de laatste decennia best mee. De ouderen onder ons zullen zich de jaren tachtig herinneren met een opeenvolging van Martens-regeringen. Maar ook de jaren 90 waren vrij stabiel. Op het vlak van regeringscrisissen is ons land, wegens de communautaire en bestuurlijke complexiteit, wel een koploper in vergelijking met andere landen.”
“Het drama vandaag is dat bij de staatshervorming van 2010 beslist is dat de verkiezingen voor Europa, het Vlaams Parlement en de Kamer zouden samenvallen. Indien de federale regering nu valt en dat leidt tot vervroegde Kamerverkiezingen, kunnen die verkiezingen volgend jaar maar ook vijf jaar later niet meer samenvallen. Wie ons met vervroegde verkiezingen opzadelt, is dus ook verantwoordelijk voor de miserie van niet-samenvallende verkiezingen in de toekomst.”