De vraag is niet óf de regering valt, maar wanneer

Het gaat van kwaad naar erger met de regering-Michel nu het VN-migratiepact de definitieve splijtzwam lijkt te worden. Na jarenlange politieke stabiliteit is de naam kamikazeregering toch van toepassing. Het lijkt erop dat het kabinet volgende week in chaos gaat eindigen. Speculaties over federale verkiezingen eind januari-begin februari duiken bij verschillende regeringspartijen op. Formules om de regering-Michel te rekken tot aan de Vlaamse/Europese verkiezingen van eind mei lijken een na een afgeschoten te worden. Het gaat dan om werken met een wisselmeerderheid of het in leven houden van de regering met een minderheidskabinet-Michel, met gedoogsteun vanuit de oppositie. De federale regering ligt zo goed als in de afgrond. 

Lekken zijn altijd symptomatisch. Als regeringspartijen die gebruiken om elkaar zwart te maken is dat meer dan een teken aan de wand. De krant De Standaard kreeg “een verslag voor intern gebruik” van een vergadering van 11 oktober in handen, waarop ook een kabinetswerker van N-VA-minister Jambon aanwezig was. Op eenvoudig verzoek kregen we ook een kopie. Daarin staat duidelijk de paragraaf omcirkeld waarin sprake is van een “actieve promotie” van het Migratiepact onder meer om een terugkeerbeleid van afgewezen migranten mogelijk te maken. Daarmee suggereren de lekkende bronnen dat N-VA niet zo beginselvast is in verband met dat Migratiepact en pas laat is wakker geschoten.

Een andere bron deed er nog een schep bovenop. Hij schoof drie datums naar voren van kabinetsvergaderingen met diplomaten waarin het VN-migratiepact aan bod kwam. Ook daar was telkens een N-VA-kabinetsmedewerker aanwezig. De vergaderingen waren op 19 februari, 4 juni en 12 september. Ook toen waren geen N-VA-bezwaren te horen tegen het pact. Er is dan ook te horen dat premier Michel zich daarom van geen kwaad bewust was wanneer hij op 27 september in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties aankondigde dat België het Migratiepact zou goedkeuren.

Het kabinet-Jambon geeft toe dat halfweg oktober het Migratiepact niet op de radar stond van de minister. Dat is pas gebeurd wanneer Oostenrijk eind oktober het pact heeft afgeschoten. Daarvoor had het pact de status van veel VN-teksten, is te horen, die nu ergens in kasten liggen stof te vergaren. Pas vanaf het Oostenrijkse "nein" werd het pact symbolisch zeer belangrijk, is de redenering en werd de draagwijdte duidelijk. Ook het feit dat het verslag van 11 oktober nu uitlekt ligt moeilijk bij N-VA. “Zo kan je niet meer aan besluitvorming doen”, is de verontwaardigde redenering. Er zijn ook verslagen van vergaderingen van kabinetsmedewerkers waarin elke regeringspartij achter “Woonstbetredingen” stond om mensen zonder papieren te kunnen oppakken en toch stelde MR uiteindelijk zijn veto tegen de wet.

Het lijkt alsof de N-VA het alsmaar moeilijker heeft met het VN-migratiepact. Een kleine twee weken geleden leek een afzwakkende, interpretatieve verklaring met verschillende andere Europese landen een mogelijke oplossing voor die partij. Zo hebben Nederland en Duitsland een begeleidende tekst goedgekeurd die erop hamert dat het pact niet bindend is. Vorige week zei N-VA-Kamerfractieleider Peter De Roover in de Kamer dat de premier ook moest praten met Hongarije en Oostenrijk die het pact afschieten. Nu horen we bij een belangrijke N-VA-bron dat hij niet ziet hoe premier Michel zijn partij kan overtuigen, maar dat het aan de eerste minister is om met een oplossing voor de dag te komen. Hij zal moeten “toveren” voegt hij eraan toe. Ook is smalend te horen dat de premier gisteren geen ministerraad durfde bijeen roepen omdat de regering er anders onmiddellijk zou liggen. De eerste minister voert intussen wel volop gesprekken achter de schermen.

Volgende week wordt alvast de week van de waarheid voor de regering Michel. Er is te horen dat er maandag wellicht een kernkabinet bijeen komt. De vraag is of hij daar al een voorstel op tafel gaat leggen. Er zal alvast overleg nodig zijn om een houding te bepalen voor de hoorzitting van experts die dinsdag in de Kamercommissie van Buitenlandse Zaken plaatsvindt, met daaraan gekoppeld stemmingen over resoluties van onder meer de groenen over de wenselijkheid om het Migratiepact goed te keuren. Donderdag is er dan daarover een stemming in de Kamer. Die stemmingen zullen de temperatuur fors doen stijgen. Er is te horen dat woensdag/donderdag het moment van de waarheid wordt.

Premier Michel heeft beloofd een voorstel op tafel te leggen. Wordt dit de grootste gemene deler van de begeleidende teksten in landen zoals Nederland, Duitsland en Denemarken? Het is zeer de vraag of dit volstaat. Er circuleert ook een voorstel over een tijdelijke wisselmeerderheid die groenen, socialisten en CDH zouden kunnen bieden voor een interpretatieve nota zodat België het Migratiepact op 10 december kan goedkeuren in Marrakesh en tijdens de algemene vergadering van de Verenigde Naties op 18 december. Als dat voorbij is zou de premier aan de huidige regeringspartijen een lijst van onderwerpen op tafel kunnen leggen die de regering nog zou afronden tot aan de verkiezingen in mei. Het zou dan kunnen gaan om de Arbeidsdeal of de lijst van de zware beroepen.

Vraag is of N-VA daarop zal ingaan. In "Villa Politica" zei N-VA-fractieleider De Roover dat hij van geen wisselmeerderheid wil weten en dat dit tot de val van de regering zal leiden. Een andere piste is dat een minderheidsregering-Michel doorgaat tot aan de verkiezingen. N-VA zou dan vanuit de oppositie gedoogsteun kunnen bieden. Een belangrijke CD&V-bron vindt dit scenario maar niets: “N-VA moet tot aan de verkiezingen de volle verantwoordelijkheid dragen van het beleid.” CD&V beseft dat zo’n scenario de kans aan N-VA biedt van twee walletjes te kunnen eten. Enerzijds de oppositiehelden spelen en anderzijds toch een verantwoordelijke houding aannemen. 

De meeste meerderheidsbronnen gaan ervan uit dat de val van de regering-Michel onvermijdelijk is. Dat betekent verkiezingen tegen eind januari of begin februari. Als de koning het ontslag van de regering-Michel een tijdje in beraad houdt, kan die verkiezingsdatum wat fluctueren. Voor N-VA kunnen snelle verkiezingen een goede zaak zijn. Dan zal de stembusgang gaan over haar thema, namelijk migratie. Het zou een primeur opleveren in ons politiek bestel. Tot nu toe vielen regeringen over communautaire of sociaaleconomische thema’s. Nu gebeurt dit over het identitaire. Vervelend is wel dat bij federale verkiezingen in januari/februari er nog Vlaamse en Europese volgen eind mei. Dus na die federale verkiezingen zal de regeringsvorming maandenlang duren omdat de onderderhandelaars zullen wachten op het resultaat van het Vlaamse niveau. Pas dan is duidelijk wat er mogelijk is qua coalitievorming. Het kan natuurlijk dat onder meer via de koning alles gerekt wordt zodat er pas in mei federaal gestemd wordt.

N-VA is niet de enige partij met migratie als corebusiness. Ook het Vlaams Belang heeft dat thema in zijn portefeuille. VB-kopstuk De Winter hamert al een tijdje op de onwenselijkheid van het VN-migratiepact. We horen dat hij onlangs in de koffiekamer van de Kamer zei dat het “bingo” was. Hij gaat ervan uit dat hij hoe dan ook stemmen kan terughalen van N-VA. Intussen is er ook gemor bij de werkgeversorganisatie VBO over een mogelijke val van de regering. Vraag is of N-VA daardoor geen centrumkiezers zal verliezen aan Open VLD en CD&V. Bij N-VA beseffen ze dat instemmen met het Migratiepact hoe dan ook betekent dat Vlaams Belang zwaar zal uithalen en dat dit nog meer stemmen kan kosten.

Een andere vraag is of de gewijzigde houding van N-VA geen wonden heeft geslagen bij MR-premier Michel. Zal hij de partij als een onbetrouwbare partner beschouwen en zal hij daarom werk maken van een as met de PS, waardoor N-VA niet in de volgende federale regering zou terechtkomen? Bij N-VA zeggen ze dat het been stijf houden hen geen windeieren zal leggen. En ook premier Michel zal goed scoren bij de Franstaligen omdat hij zich niet gedraagt als de handpop van N-VA. De N-VA-bron besloot: “Als we allebei goed scoren, dan kunnen we na de verkiezingen werk maken van Michel II met dezelfde partijen.”