Hoe een bericht over het nieuwe servies van Macron het protest van de gele hesjes lanceerde

50.000 euro. Dat was het bedrag dat het Elysée afgelopen zomer zelf in Journal de Dimanche plakte op de bestelling van 900 porseleinen eetborden en nog eens 300 broodbordjes bij het prestigieuze Manufacture de Sèvres. Het was een hoera-hoera-verhaal, Franse tradities die er waren om in leven te worden gehouden.

De porseleinfabriek van Sèvres, in 1740 ooit nog opgericht op suggestie van de legendarische Madame de Pompadour, is al sedert 1872 hofleverancier van het Elysée.

“Het Paleis van het Elysée wenst een nieuwe servies dat overeenstemt met het idee van verandering zoals het wordt uitgedragen door de President”, heette het in een persbericht van de firma Sèvres. “Dit servies moet historische en technische waarden van Sèvres uitdragen, de Franse gastronomie en de hedendaagse Franse artistieke creatie.”

Om het Elysée te helpen bij het maken van een juiste keuze was een expertencomité opgericht, met vertegenwoordigers van enkele grote Franse musea. De keuze onder 30 ingestuurde ontwerpen viel op de 49-jarige Evariste Richer, met zijn reeks Bleu Elysée. Hij legde vol trots uit hoe hij architectuur van het presidentiële paleis hadden trachten te verwerken in het nieuwe, wat strakkere design: “Ik gebruik het blauw van Sèvres om de architecturale blauwdruk van het Elysée te verwerken.”

De eerste levering is gepland voor kerstmis.

Timing

Het duurde geen drie dagen of het satirische weekblad Le Canard enchaînée wist te achterhalen dat 50.000 euro niet het correcte bedrag is. Dat er eigenlijk een nulletje ontbreekt. Volgens eigen berekeningen en na contactname met experten in de materie kwam het blad uit op een voorzichtige schatting van een half miljoen euro.

En er mocht dan al een prestigieus expertencomité zijn geweest, het was blijkbaar Brigitte Macron en niemand anders die het nieuwe ontwerp had gekozen. Van haar was bij wijze van anekdote al vernomen dat ze voor ze presidentsvrouw werd al eens had gezegd dat ze moest huiveren, alleen al bij de gedachte dat ze ooit zou moeten eten uit een eerder door Jacques Chirac genuttigd bord.

Een eerste poging van het Elysée om de aankoop te contextualiseren, klonk zo: “Het nieuwe servies, voor grote staatsdiners met ongeveer 300 gasten, is nodig want het laatste dateert van onder het presidentschap van René Coty in de jaren vijftig.”

Als dat zou kloppen, dat het presidentiële paar zich dient te behelpen met een servies dat bijna net zo oud is als Brigitte Macron zelf, spreken we inderdaad over heel erg oude borden.

Helaas. Ook dit klopte niet. Ongeveer gelijktijdig met Elysée stuurde ook de firma Sèvres wat uitleg de wereld in, preciserend dat Georges Pompidou, Frans president van 1969 tot 1974, het servies in zijn tijd ook volledig al had laten vernieuwen. Na hem had Jacques Chirac dat in 2002 opnieuw gedaan door te kiezen voor een ontwerp van Alain Jean Gauvenet.

Om te demonstreren hoe gebruikelijk het is dat een nieuwe president gepaard gaat met nieuw servies, gaf het bedrijf een lijst vrij van in totaal 51 leveringen aan het Elysée, een laatste nog in 2014. Het ging toen om 189 goudgerande bordjes van het model Blue agate.

Wie de moeite nam om het even allemaal uit te rekenen, kwam aan exact 6.262 borden sinds 1958. Voor maximaal 300 gasten per banket. Met telkens drie gangen en - blijkbaar - het levensnoodzakelijke broodbordje.

Een ongeluk komt nooit alleen. Precies diezelfde dag, 13 juni, twitterde Sibeth Ndiaye, die werkt op de persdienst van Elysée, een filmpje van haar baas, Emmanuel Macron. Die zat aan een tafel een toespraak in te oefenen die hij zou gaan geven voor het jaarlijkse congres van de Franse mutualiteiten. Hij zei: “In elk sociaal systeem steekt men teveel geld. Men irresponsabiliseert, men blijft zitten in het curatieve. We steken waanzinnig veel geld in dat systeem, en de mensen blijven arm.”

Symboliek

Madame de Pompadour was maîtresse van koning Lodewijk XV. Hij liet zes paleizen voor haar bouwen. Van haar waren de woorden: “Après nous le déluge!” (“Na ons de zondvloed!”) zijn. 15 jaar na de dood van Lodewijk XV brak de Franse revolutie uit. Dit is wat elke Franse burger op de lagere school aangeleerd krijgt in de les geschiedenis, net als de destijds aan Marie-Antoinette toegeschreven woorden: “Heeft het volk geen brood? Dan eet men toch brioche!”

Spreek in Frankrijk om het even welk geel hesje aan en hij of zij overdondert je met historische vergelijkingen. Brigitte Macron kreeg ook al een jaarbudget van 400.000 euro toegeschoven waar ze niks van hoeft te motiveren.

In het intussen al meer dan 6 miljoen keer aangeklikte filmpje richt Jacline Mouraud, catalysator achter de gele hesjes, zich per smartphone tot Macron: “Er is nu een bos van snelheidsradars in Frankrijk. Maar wat doét u met al dat geld? Dat is de vraag die iedereen zich stelt. In Parijs gaan ze van 12.000 naar 87.000 processen-verbaal op een jaar tijd. Wat doét u met ons geld, behalve nieuw servies kopen voor het Elysée en zwembaden bouwen?”

Ook dat kwam er nog bij. Omdat paparazzi ooit vanuit een bootje beelden konden schieten van een badende Carla Bruni, werd besloten een openluchtzwembad te bouwen op het Zuid-Franse presidentiële buitenverblijf in het Fort de Brégançon. Kostprijs: 34.000 euro. Volgens het Elysée gefinancierd met inkomsten van de souvenirshop van het fort.

Maar niet één geel hesje dat dat gelooft.

In een volgende poging om het nieuwe servies goed te praten, benadrukte het Elysée dat het wel degelijk 50.000 euro en geen euro meer had uitgegeven. Met dit bedrag werden de 30 kunstenaars vergoed die hadden ingetekend voor de ontwerpwedstrijd. De porseleinfabriek van Sèvres schonk het nieuwe servies gewoon aan het Elysée. Zoals het dat ook in 1872 had gedaan toen president Adolphe Thiers als eerste zijn tafelgasten mocht verblijden met een authentiek porseleinen bord van Sèvres.

Dat zal ook vast wel, maar de berekening van Le Canard enchaînée zat iets verfijnder in elkaar. De Franse staat is sinds 2010 meerderheidsaandeelhouder in de porseleinfabriek van Sèvres en die die is sindsdien voor 60 procent van z’n inkomsten afhankelijk van subsidies voor het ministerie van cultuur. Het ontving 3,807 miljoen euro in 2016, 4,391 miljoen euro in 2017 en 4,448 miljoen euro in 2018.

Het zijn bedragen die in de hoofden gebeiteld zitten van elk geel hesje: “Het komt toch altijd weer neer op zo’n vijfhonderd euro per bord”, legde een actievoerder vorige week aan de Franse-Belgische grens uit. “En driehonderd euro voor een broodbordje. Een klein bordje, speciaal om tussen het aperitief en de eerste gang een stukje brood op te leggen. Ik moet een maand werken voor drie van die bordjes.”

Bord op eBay

En wat je ook nog eens hebt met porseleinen borden: als ze vallen, resten er slechts scherven.

De indruk rijst dat er in het Elysée wel héél erg veel borden sneuvelen. Het door Sèvres vrijgegeven overzicht laat zien dat elke nieuwe grote bestelling sinds president Pompidou in 1969 binnen het jaar werd gevolgd door een bijbestelling van nu eens 50, 80 tot een 100-tal stuks.

Terwijl je met niet meer dan twee tot drie staatsbanketten per maand, een gezelschap van alleen maar hoogwaardigheidsbekleders (en dus eerder bovengemiddeld ontwikkelde tafelmanieren) toch geneigd bent te denken dat een bord van Sèvres er in veilige handen zou moeten zijn.

Vier jaar geleden legde de website Mediapart de schuld bij Clara, Dumbledore en Toumi. De drie honden van Nicolas Sarkozy, president van 2007 tot 2012. Die zouden het geweldig naar hun zin hebben gehad in het Elysée en voor duizenden euro’s schade hebben aangericht aan het meubilair en ook het servies. Maar honden in de keuken van het Elysée? Tijdens de afwas, of dartelend tussen de met dienbladen zeulende obers tijdens een staatsbanket?

Het klonk al een beetje raar.

De ware verklaring kwam er wat later met een rapport van het Franse rekenhof, dat melding maakte van de verdwijning van maar liefst 625 tot het nationale culturele patrimonium behorende stukken, vooral dan Sèvres-borden uit het Elysée. Het ministerie van cultuur lanceerde een website genaamd Sherlock, waar de Fransen elkaar konden verklikken.

Een hele reeks borden kwam terug aan de oppervlakte via eBay. Blijkbaar is het in Frankrijk een lastig te bestrijden gebruik om als genodigde op een presidentieel banket het staalharde bewijs van je aanwezigheid daar mee naar huis te nemen. “In het Elysée is het toezicht op in en uitgangen artisanaal”, zei PS-politicus René Dosière aan Le Figaro. “Het is een knoeiboel.”

Op eBay wordt tot 100 euro en meer geboden voor een origineel Sèvres-bord uit het Elysée. Schandelijk weinig, eigenlijk.