Waarom de werkmens zich gehandicapt voelt zonder koffie
Het gebeurt elke dag wel ergens op een werkvloer: de koffiemachine is stuk. Werknemers reageren steevast ontzet. Is koffie voor de kantoormens even essentieel als toegang tot het internet?
Lichte wanhoop, gevloek, een instant writer’s block, overwegen de vakbond in te schakelen. Dat zijn enkele reacties wanneer de redactie van De Morgen de dag moet starten met de boodschap dat het koffieapparaat stuk is. Degene die thee oppert vinden we moedig en sympathiek, maar nee, thee kan nooit de redding zijn. Liever gaan we op zoek naar een noodnummer voor ultrasnelle herstellingen, zoals bij een gaslek. Dat moet toch bestaan? De collega die toevallig een dag thuis werkt, noemen we in een vlaag van jaloezie gelukzak. “Hoe denk je dat wij dat hier gaan redden? Schrijf jij maar wat extra dan.”
Het zou kunnen dat journalisten zwaarder koffieverslaafd zijn dan de gemiddelde werknemer. In een recente Amerikaanse poll over de grootste koffiegebruikers op de werkvloer staan persmensen toch op plaats vier, na wetenschappers en laboranten, pr-mensen en onderwijsassistenten.
Als werknemers één ding gemeen hebben, dan is het hun hang naar koffie. Zo’n twee derde drinkt gemiddeld drie kopjes per dag op het werk
Smaak, alertheid, ontspanning
Wat zeker is, is dat kapotte koffiemachines op zowat elke werkvloer tot een interne crisette leiden. Zijn we dan allemaal verslaafden, die prestatiegewijs niet veel waard zijn zonder een shot cafeïne op gezette tijden?
Het heeft er alle schijn van. Als werknemers één ding gemeen hebben, dan is het hun hang naar koffie. Zo’n twee derde drinkt gemiddeld drie kopjes per dag op het werk. En bedrijven die, zoals ongeveer de helft van de grote Belgische ondernemingen, hun personeel gratis koffie geven, scoren daar heel erg mee.
In een onderzoek bij achtduizend werknemers door het Institute for Scientific Information on Coffee noemen ze de smaak, het ontspannende van een koffiepauze en de grotere alertheid die het oplevert als belangrijkste redenen om nog een bekertje te scoren. Een andere recente studie aan Ohio State University laat zien dat cafeïne werknemers ook beter doet presteren in groep en hen minder doet afdwalen tijdens meetings.
‘Het is een diep ingesleten gewoonte. Wanneer dat op een dag verdwijnt op het werk en er is niet meteen een koffiebar om de hoek, dan ervaren we ‘technostress’’
De bekende fysieke oppepkracht is licht tot zwaar verslavend en verklaart deels de ontzetting wanneer het koffieapparaat stuk is. “Velen hebben die biologische opkikker echt nodig. Enkele collega’s dachten onlangs dat ze een mysterieuze ziekte hadden omdat ze zich zo suf voelden”, zegt professor arbeidspsychologie Martin Euwema (KU Leuven). “Bleek gewoon dat ze al een tijdje per abuis decaf dronken op het werk.”
Ritueel
De psychologische en sociale functies van kantoorkoffie zijn minstens even doorslaggevend.
Koffie is in heel onze maatschappij het symbool bij uitstek voor even een kleine verwennerij te midden van de drukte. “Het is een dagelijks ritueel, een diep ingesleten gewoonte en wij zijn gewoontedieren. Wanneer dat op een dag verdwijnt op het werk en er is niet meteen een koffiebar om de hoek, dan ervaren we ‘technostress’”, zegt Euwema. “Vergelijk het met je computer die hapert. We voelen ons dan gehandicapt omdat we zo gewoon zijn dat die dingen altijd voorhanden zijn en ze samenvallen met ons werk naar behoren kunnen uitvoeren.”
Bovendien beschouwen werknemers die gratis koffie krijgen dat als een verworven recht. “Het zegt ze dat het bedrijf aan hen denkt. Wanneer dat wegvalt, krijg je dus protest. ‘Ik verdien dit toch?’”, zegt Euwema.
‘De geest even laten rusten maakt je nadien creatiever. Net daarom ontstaan de beste ideeën inderdaad vaak aan de koffiemachine’
Herstelmoment
Minstens even belangrijk als de cafeïne is de pauze in de koffiepauze. De gemiddelde mens heeft een aandachtsspanne van maximaal vijftig minuten en als je onvoldoende herstel inbouwt, word je minder scherp en minder creatief. “En de koffiepauze is een ideaal herstelmoment”, zegt arbeidspsycholoog Han De Witte (KU Leuven). Alleen al het feit dat je even pauzeert en van je scherm weggaat, biedt die mentale recuperatie.
“De geest laten rusten en zich op iets anders concentreren, maakt je nadien creatiever”, stelt nog De Witte. “Net daarom ontstaan de beste ideeën inderdaad vaak aan de koffiemachine, zelfs al spreek je met je collega’s niet meteen over het werk of hou je je koffiepauze in je eentje.”
Dat de meeste koffiepauzes wel degelijk een sociaal ontspanningsmoment zijn, biedt nog een extra voordeel. “Mensen komen ook naar kantoor voor de collega’s, om bij te praten. Wie even totaal ongedwongen een praatje slaat, verdiept de banden met collega’s, wat psychisch ook oppeppend is”, zegt De Witte.
Kantoorkoffie blijkt met andere woorden best wel een magisch middel: het scherpt de teamgeest, concentratie en creativiteit aan, maakt productiever en meer ontspannen tegelijkertijd. Vandaar wellicht dat er inderdaad snelle reparatiediensten bestaan.