Deze R&B-muzikant haalde meer dan 200 mensen uit de Ku Klux Klan

“Als tienjarige jongen stapte ik mee in een parade en een groep toeschouwers gooide plots met stenen en flessen naar mij. Ik begreep er niets van, want ik kende ze niet. Sinds die dag stel ik me de vraag: waarom haat je mij wanneer je niets over mij weet?”

Daryl Davis (60) laat een betekenisvolle stilte vallen. Dan zegt de zwarte blues- en rock-’n-rollmuzikant, die ooit met Chuck Berry en Jerry Lee Lewis het podium deelde: “Ik zoek nu al vijftig jaar naar het antwoord op de vraag door te gaan luisteren naar en praten met blanke racisten.”

Vond u al het antwoord?

Davis: “Ik denk van wel. Ik dacht: aan wie kan je beter mijn vraag stellen dan zij die in de business of hate werken, aan een organisatie die al een eeuw mensen haat die er niet uitzien zoals zij? Dus benaderde ik de beruchte Ku Klux Klan (KKK). Ik begon met hun leider in de staat Maryland, Roger Kelly. De eerste antwoorden die ik kreeg waren vooroordelen, zoals ‘zwarte mensen hebben kleinere hersenen dan blanke’. Of: ‘jullie worden makkelijker criminelen’. Wat hij me zei was uiteraard niet waar. Ik ben een professionele muzikant, met een job, en een brein dat even groot is als elke andere mens. Ik kreeg meer onderwijs dan hem en zijn hele clan samen. Dus ik was niet beledigd. 

“Ik bleef vragen stellen tijdens meerdere ontmoetingen, en hoe meer tijd hij met me doorbracht, hoe meer hij me als mens zag. Heel langzaam matigde hij. Niet ik overtuigde hem; dat deed hij zelf. Het is belangrijk extremisten niet te confronteren. Geef ze gewoon de tijd om mensen als mij, een zwarte Amerikaan, anders te leren kennen. Triviale verschillen, zoals huidskleur, deemsteren dan weg. Wat ik toen al leerde is dat wie vijf minuten met zijn ergste vijand doorbrengt, al snel een gedeelde interesse kan vinden. Uiteindelijk begon Kelly ook mij te humaniseren.

“Ook zelf moest ik mijn visie bijstellen, want ik hoorde als kind zaken als ‘zoals een tijger zijn strepen niet verliest, zal een Klansman nooit zijn punthoed afstaan’. Maar kijk: op een dag heeft Kelly zijn uniform, klankleed én punthoed, aan mij gegeven. Hij verontschuldigde zich vervolgens.”

Zorgde u voor een domino-effect?

“Absoluut. Na Roger Kelly volgden vele anderen. Omdat hij de Klan verliet werd de KKK in Maryland opgeheven en was er ook niet meer gedurende een tiental jaar, tot er een nieuwe afdeling is opgericht. Met hun leider praat ik nu ook (lacht). Ernstig: na mijn eerste succes volgden er na gesprekken elders in de VS nog uittredingen, en dan nog één, en nog, dus bleef ik het doen.”

Ik neem aan dat de KKK niet blij was met uw komst. Werd u bedreigd?

“Ja. Veel racisten zijn irrationeel en onvoorspelbaar, en al zeker bij de KKK, die zwarten aan bomen ophing en aan touwen achter auto’s sleepte. Het is al gebeurd dat ik werd aangevallen en zelf iemand pijn moest doen om me te verdedigen. Ik heb dan ook al iemand in het ziekenhuis geholpen, en iemand in de gevangenis doen belanden.”

Uw verhaal is wel een druppel op een hete plaat. Volgens de antiracismebeweging SPLC zijn er nu 953 haatgroepen in de VS en racistisch geweld stijgt. Hoe buig je dit om?

“Vergelijk ons land met een familie die door een familielid onder schot wordt gehouden. Gijzelnemers kan je op verschillende manieren benaderen. Je kan een SWAT-team sturen dat schiet. Je kan ook proberen te praten, wat ik probeer. Tegen de stroom in. Het duurde ook een beetje voor Columbus zijn tijdgenoten kon overtuigen dat de aarde rond was.”

Vindt u dat uw president, Donald Trump, ook de leiders van die organisaties moet aanspreken?

“O ja. Nu zegt men altijd, we mogen niet geassocieerd worden met die mensen, dat is niet goed voor ons imago enzovoort. Nee, hij is de verkozen leider van dit land. Als praten nodig is, kom dan van je troon en praat met hen. Dat is mijn mening.”

Toch houden niet alle antiracismegroepen van u. Waarom?

“Ze vinden dat ik naïef ben. Zij vinden dat je niet met de Klan moet praten maar de Klan moet vernietigen. Ik denk dat zij racisme te veel in monetaire termen zien. Zij vervolgen de Klan, willen snel resultaat en veroordelingen van miljoenen dollars. Ik word niet betaald voor wat ik doe. Ik neem mijn tijd om met mensen te praten, in het belang van de gemeenschap.”

Hier in België kwam u met 15 jonge volwassenen van de Seat At The Table-debatclub van Youssef Aouriaghel praten. Wat was uw boodschap?

“We verspelen te veel tijd aan praten óver extremisten. We moeten meer tijd stoppen in praten mét hen. Te veel antigroepen leven in hun echokamer. Ze moeten uit hun bubbel komen. Nodig de mensen uit met wie je het niet eens bent, zelfs als je hun meningen dom acht. Pas daarna kun je ideeën formuleren waar ze over kunnen nadenken. Praat wel persoonlijk met ze, een op een, in een groot debat zet iedereen meteen een hoge borst op.”

Ook in België zijn er extremisten, zowel blanke rechtsextremisten als salafisten. Denkt u dat uw aanpak hier kan werken?

“O ja, ik ga binnenkort een ontmoeting hebben met een van de stichters van de Identitaire Beweging in Europa die overweegt de groep te verlaten. Zeker door de veranderende demografie – zo zullen de huidige minderheden in de VS tegen 2042 de meerderheid vormen – moeten we vooraf de angsten wegnemen van de blanken die dat niet zullen willen aanvaarden. Door met ze te gaan praten, en dat begint al met je buren op straat.”

U bent ook een gevierd muzikant. Helpt muziek om het ijs te breken?

“(lacht breed) Absoluut. Veel mensen beseffen niet dat de segregatie in de VS voor het eerst werd doorbroken door muziekoptredens, nog lang voor Martin Luther King. Wie in de jaren 40 Frank Sinatra wou zien in de VS moest apart zitten. Of je werd gearresteerd. In de jaren 50 werd rock-’n-roll uitgevonden door zwarte Amerikanen als Chuck Berry, Fats Domino en Bo Didley, en gepopulariseerd door blanken als Jerry Lee Lewis, Buddy Holly en Elvis Presley. Toen ze hun muziek speelden sprongen zowel de blanke als de zwarte kids recht, schoven de scheidingstouwen opzij en begonnen ze samen te dansen. Dat maak ik nog altijd mee. Klanleden komen nu door mijn muziek met mij praten.”