“Natuurlijk heeft die priester Hergé gehersenspoeld”

“Ik kan het niet genoeg herhalen: ik ben een fan van Hergé’s tekenwerk, maar van zijn ideeën?” In de volgende week te verschijnen biografie Abbé Wallez is auteur Marcel Wilmet niet mals voor priester Norbert Wallez (1882-1952), maar krijgt ook Hergé er flink van langs. “Al die tijd heb ik me verwonderd over de figuur van Wallez en waarom Hergé die man maar bleef ophemelen”, zegt Wilmet, die jarenlang archivaris was voor Studios Hergé en de pr voor Musée Hergé verzorgde. “Daar was nochtans geen reden toe. Wallez was vriendelijk noch grootmoedig. Integendeel. Als archivaris stootte ik zowat twaalf jaar geleden al op brieven en bronnen die dat bevestigden.”

Hoewel Wallez in alle Hergé-biografieën wel degelijk ter sprake wordt gebracht als de priester-directeur die in 1929 Hergé als 22-jarige inlijfde voor de jeugdbijlage ‘Le Petit Vingtième’ van de krant Le Vingtième Siècle, werd zijn kwalijke invloed al die tijd zwaar onderschat, meent Wilmet.

“Goed, men erkent dat Hergé zich heeft laten leiden door Wallez, en dat Kuifje in Congo en Kuifje in het land van de Sovjets uit zijn koker kwamen. Maar voorts? Nochtans had Wallez vanaf het begin van zijn carrière al overduidelijk zwarte ideeën. En ze gingen van kwaad naar erger. Hij ging van een radicale katholiek naar een aanhanger van het Italiaanse fascisme. Jarenlang hing in zijn kantoor een gesigneerde foto van Mussolini, terwijl hij ook het extremisme van de Duitse nazi’s verdedigde. Toch bleef Hergé hem maar bewonderen. Zelfs toen Wallez in de cel belandde wegens collaboratie sprak Hergé over “een gerechtelijke dwaling”. Hergé leek slechts één principe te hanteren: ‘Als Wallez het zegt, zal het wel waar zijn.’”

Naïef

Of je kan stellen dat Wallez Hergé heeft gehersenspoeld? “Natuurlijk heeft hij Hergé gehersenspoeld. Hersenspoeling gaat vaak gepaard met lijfelijke straffen, maar dat was bij Hergé niet eens nodig. Hij had altijd al een naïeve kijk op de wereld. Elke biograaf weet dat Hergé een grijze jeugd had en dat ook zijn ouders meelopers waren. Kritisch denken was niet aan hen besteed. Nu, hij was geen landverrader, actieve collaborateur of rexist. Maar dat betekent niet dat hij het niet mee heeft helpen promoten. Als ik hem iets verwijt, dan wel dat hij daartegen nooit in opstand is gekomen.”

Men heeft Hergé veel vergeven, meent Wilmet, die tegenwoordig bij veilinghuizen bekend staat als Hergé-expert. “De Congo- en sovjetstrips doet men af als jeugdzonden. Maar die verhalen zijn peanuts in vergelijking met wat hij nadien bracht. In De geheimzinnige ster uit 1941, toen België werd bezet door nazi-Duitsland, verbeeldde hij joden op een denigrerende manier. In De scepter van Ottokar uit 1939 en De zaak Zonnebloem uit 1956 neemt hij een halfslachtige houding aan tegenover linkse of rechtse dictaturen. Goed, ik ben zelf op een college geweest waarin ons bijvoorbeeld werd ingelepeld dat de missionarissen in Afrika geweldig werk leverden. Maar ons kritisch denken kwam later wel tot uiting. Hergé had evenzeer op zo’n manier kunnen evolueren.”

Men blijft hem verdedigen op basis van non-argumenten, zegt Wilmet. “Een hardnekkig misverstand is bijvoorbeeld dat hij geen kleurenalbum wilde maken van Kuifje in het land van de Sovjets, zijn eerste album. Hij zou later immers tot inzicht zijn gekomen. Sorry, dat klopt niet. Hij heeft Casterman in 1942 wel degelijk gevraagd om dat album in te kleuren en te moderniseren. Dat dat niet gebeurde was enkel omdat men de clichés niet terugvond en het daardoor te duur zou worden.”

Kieckens en Degrelle

Wat Wilmet niet begrijpt is waarom Hergé al die tijd dweepte met Wallez en tegelijk jaloers op hem was. De reden? Germaine Kieckens. De vrouw met wie hij in 1932 zou trouwen.

Kieckens was Wallez’ secretaresse en keek wel érg op naar haar werkgever, zegt Wilmet. “Er zijn aanwijzingen die me doen besluiten dat Kieckens verliefd was op Wallez. Toen Hergé met haar kennismaakte, viel hij als een blok voor haar. Maar zij zag Hergé niet staan. Drie jaar lang ging Hergé door een emotionele hel. Men is het er over eens dat Wallez Kieckens heeft aangespoord om met Hergé te trouwen, en dat ze dat tegen haar zin heeft gedaan. Hergé was haar te volgzaam. Ze viel op de leidersfiguur die Wallez was.”

En dat is net waarom ze ook Léon Degrelle bewonderde. In 1929, lang voordat hij de Belgische fascistische beweging Rex oprichtte en tijdens de Tweede Wereldoorlog het Waals Legioen van de Waffen-SS op de been bracht, ontmoette hij Hergé op de redactie van Le Vingtième Siècle. Wilmet: “Ze werden vrienden, ook lang na zijn werk op de krant bleef Hergé affiches en covers voor hem tekenen. Hergé noemde hem een moedig en sympathiek man. Hergé was geen rexist, eerder ‘rexistisch aangelegd’. In tegenstelling tot Kieckens, die Degrelle zo bewonderde dat ze, toen hij van Franco asiel had gekregen, hem zelfs in Spanje ging opzoeken. Kieckens was trouwens tot haar laatste snik een hevig Vlaams Blok-aanhanger.”

Wilmet voltooide zijn biografie met gemengde gevoelens. De Kuifje- en Hergé-fan in hem heeft en route een knauw gekregen. “Ik kan niet genoeg benadrukken dat ik een bewonderaar ben van Hergé. Van Georges Remi daarentegen... Hoe rustig hij als mens was en hoe breeddenkend hij de kunsten benaderde, zo enggeestig was hij op politiek vlak.”

Abbé Wallez werd in eigen beheer uitgegeven, 104 pagina’s, 20 euro