En plots werkt de N-VA naarstig verder: “Er kan altijd een creatief compromis uit de bus komen”

Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) deed er alles aan om woensdag een gewone dag te laten lijken. In de zaal naast de overvolle Commissie Buitenlandse Zaken – waar een wisselmeerderheid stemde over het migratiepact – zat hij omstreeks 14.30 uur te wachten tot er genoeg parlementsleden waren om zijn Beleidsnota Binnenlandse Zaken toe te lichten. “Ik ben nog altijd vicepremier en werk rustig voort,” zei de N-VA’er daar. “Laat ons zien hoe we de zaak kunnen oplossen. Geen enkele partij heeft tot nu toe gezegd: er kan niet meer gepraat worden.”

Ook de andere N-VA-excellenties deden hun uiterste best om de schijn van normaliteit hoog te houden. Minister Sander Loones verspreidde een communiqué over het ambtenarenstatuut. Staatssecretaris Theo Francken postte ’s avonds een filmpje dat moest aantonen “dat tussen alle drukte over Marrakech door het kabinet natuurlijk voort werkt”.

Deze radicaal andere houding werd dinsdagavond vastgelegd, op de wekelijkse vergadering van de partijtop in het Brusselse hoofdkwartier. De afgelopen dagen koos N-VA voor de confrontatie. De Vlaams-nationalisten zetten steeds meer druk op de ketel. In de overtuiging dat de andere meerderheidspartijen wel zouden zwichten voor hun electoraal overwicht. Vorige week donderdag noemde federaal fractieleider Peter De Roover een wisselmeerderheid over het migratiepact onverteerbaar. Dan zou de N-VA “uit de regering geduwd worden”. Voorzitter De Wever voegde daar maandag aan toe dat zijn partij geen regering steunt die naar Marrakech afreist.

Lees ook:

“Het N-VA-kompas draait als een tol. Dat is wennen, ook voor voorzitter Bart De Wever”, schrijft hoofdredacteur Bart Eeckhout in zijn standpunt.

Maar de partijleiding besloot dinsdag om die dreigementen niet hard te maken. N-VA stapt niet uit de regering. De alternatieve meerderheid in het parlement over het pact wordt genegeerd. Die heeft geen rechtstreekse impact op de regering zelf, klinkt het ondertussen. En premier Charles Michel mag zijn ticket boeken naar Marokko, aangezien hij daar – in het hoofd van N-VA – onmogelijk kan spreken voor de regering.

N-VA wil nu weer overgaan ‘tot de orde van de dag’. “We steken onze hand uit naar onze coalitiepartners”, zegt De Roover. “Het is de afgelopen dagen duidelijk geworden dat we het niet eens zullen raken over dit migratiepact. So be it. Even goede vrienden. Laat we dit dan achter ons laten en voort gaan met de belangrijke sociaal-economische hervormingen waar we nu voorstaan. Coalitiepartners die het goed menen, zullen die uitgestoken hand niet weigeren.” De totaal verkeerd uitgedraaide campagne op de sociale media deed de partij bezinnen. “Die campagneflop was een wake-upcall”, zegt een regeringsbron. “Alsmaar de druk opvoeren, werkt niet.”

Lees ook:

Strategische zet of enorme blunder? Reconstructie van de ingetrokken N-VA-campagne.

Het partijstandpunt is nu dat hun ministers beter binnen de regering kunnen blijven om de definitieve ondertekening van het VN-pact in New York later deze maand tegen te houden. Ze beroepen zich daarvoor op de “grondwettelijke geplogenheid” dat een regering collegiaal beslist. De geel-zwarte redenering luidt dat alle coalitiepartijen akkoord moeten zijn met een regeringsbeslissing. Anders is er geen beslissing. Hoewel dit door grondwetspecialisten in twijfel wordt getrokken, houdt N-VA hier voorlopig aan vast. “Met de N-VA in de regering zal België het migratiepact niet goedkeuren, noch in Marrakech, noch in New York”, zei De Roover in de Kamercommissie. Zowel hij als Jambon kregen gisteren telefoon van Michel.

Vlijtige Vlaams-nationalisten

N-VA hinkt dus verder op twee gedachten. “Wij blijven rechtlijnig, maar tegelijk verlaten wij de regering niet”, vat een ingewijde samen. Enerzijds blijft de N-VA mordicus vasthouden aan haar principes en inhoudelijk verzet tegen het migratiepact. Anderzijds wil ze verder besturen en krediet krijgen voor het geleverde werk van de afgelopen vier jaar in de regering. “Of wij stilaan schizofreen worden? Neen, hoor. In een land waar de koning anderhalve dag de troon kan verlaten omdat hij een wet niet wil tekenen, is alles mogelijk. Er kan altijd een creatief compromis uit de bus komen.”

Of die dubbele houding betekent dat er twee kampen zijn aan de top van de partij? “Uiteraard zijn er meningsverschillen over de manier waarop we moeten omgaan met deze crisis”, zegt een regeringsbron. “Iedereen heeft zijn eigen karakter, persoonlijke achtergrond en ervaring.” Al enkele dagen circuleert het gerucht dat staatssecretaris Francken en fractieleider De Roover de hardliners aanvuren. Zij zouden niet meer op dezelfde golflengte zitten als de realo’s vicepremier Jambon en voorzitter De Wever. Binnen de partij wordt dit wel formeel ontkend.

Tegelijk wordt op verschillende plaatsen wel toegegeven: een regeringslid zoals Jambon heeft de voorbije jaren aanslagen doorstaan, zijn kostuumbroek versleten in Hertoginnedal en oeverloos met de politievakbonden gedebatteerd. Het is niet meer dan logisch dat hij gehecht lijkt geraakt aan deze regering en haar verwezenlijkingen. Hoe de eerder pragmatische Jambon zich verhoudt tot staatssecretaris Francken? “Theo zingt altijd wat luider dan de anderen”, klinkt het.

Ondernemers en werkgevers

De bocht die de N-VA nu neemt, lijkt mee ingegeven door de felle kritiek van de werkgevers. “Voka is mijn echte baas, als Voka niet tevreden is, ben ik niet tevreden”, stelde Bart De Wever in 2010. Wel, Voka is vandaag niet tevreden, en Unizo en het VBO laten hetzelfde geluid horen. De ondernemers eisen dat de regering verder werkt. 

“Deze coalitie heeft veel goede maatregelen genomen – de indexsprong, de taxshift, de verlaging van de vennootschapsbelasting – maar al die vruchten kunnen snel verrotten”, zegt topman Hans Maertens. Hij onderhoudt “formele en informele contacten” met de partijleiding van N-VA. “Ik probeer hen duidelijk te maken dat ondernemers niet zitten te wachten op een regeringscrisis. Als de coalitie nu valt, verkeren we wellicht nog tot de zomer van 2019 in onzekerheid. En wat als het straks, in maart volgend jaar tot een harde brexit komt? Dan hebben we een regering nodig.”