“Voor elke euro dotatie brengt VRT 2,5 euro op voor economie”

Af en toe duikt bij een gecontesteerd programma op de VRT wel eens kritiek op. Wat doet de publieke omroep met ons belastinggeld, klinkt het dan smalend. Daarom hebben twee universiteiten, de VUB en de KU Leuven, in opdracht van de VRT-top een onderzoek laten uitvoeren naar de economische meerwaarde van de omroep. Met andere woorden, kost de VRT ons geld of levert de omroep een bijdrage tot de economie?

Het resultaat is opvallend. De dotatie van 267,2 miljoen euro blijkt uit te monden in een economische meerwaarde van 587,5 miljoen euro. Dus van 1 euro maakt de VRT 2,2 euro. Als men ook de belastingen in rekening brengt die de openbare omroep betaalt (82,7 miljoen euro), dan , komt men op 2,5 euro per euro dotatie die de VRT aan de Belgische economie bijdraagt. “Daarmee zitten we op het niveau van andere publieke omroepen in Ierland, Duitsland en de Rtbf”, zegt topman Paul Lembrechts. “Dat de VRT met belastinggeld werkt, is voor 60% juist. 40% dragen we zelf aan. Maar zeggen dat dit geld a fond perdu is, is totaal niet juist.”

Die economische meerwaarde vertaalt zich ook op de arbeidsmarkt. DE VRT creëerde 3.629,3 arbeidsplaatsen, waarvan 1.793,8 directe jobs. Daarbij moeten ook nog de nog meer dan 2.100 personeelsleden geteld worden die de VRT zelf in dienst heeft.

Maar hoe komen de onderzoekers aan die meerwaarde? Daarvoor zijn ze nagegaan op welke manier de VRT zijn geld investeert. Daaruit blijkt dat 20% of circa 81 miljoen euro van de totale inkomsten van de openbare omroep vorig jaar naar de audiovisuele productiesector vloeide. Een deel vloeit naar facilitaire bedrijven, die onder meer mobiele regiewagens leveren. Het gros van het geld (64,5 miljoen euro) is bestemd voor productiehuizen, die programma’s maken. “Vaak is de VRT de enige afnemer van sommige programma’s, zoals documentaires”, legt topman Paul Lembrechts. “We houden ook de kwaliteits- en kinderfictie mee in stand. En we zorgen dat er extra middelen uit het buitenland worden aangetrokken. De laatste jaren heeft dat ertoe geleid dat de scenario’s van de Vlaamse fictie steeds sterker werden. En dat is cruciaal. Dat geeft onze fictie meer internationale uitstraling. Niet voor iets spreken we van Belgian Bright”

Naast die productiesector zijn er nog andere domeinen waar de VRT voor economische meerwaarde zorgt. Zo blijkt de openbare omroep de innovatie te stimuleren en een hefboom te zijn om extra financiële middelen aan te trekken van Vlaamse partners. Daardoor is bij het totale innovatiebudget van de VRT (6,1 miljoen euro tussen 2011 en 2020) nog eens 15,7 miljoen euro bijgekomen aan subsidies en investeringen. Verder draagt de VRT ook sterk bij aan het succes van lokaal muziektalent, zoals Tamino of Zesde Metaal, zo blijkt het onderzoek. VRT biedt de artiesten diverse platformen waarop ze verder hun carrière kunnen uitbouwen. Dat gaat ‘airplay’ tot Radio 1-sessies of ander evenementen. Zo werden vorig jaar ruim 18.000 songs van 6.900 artiesten alleen gedraaid op zenders van de publieke omroep.

Met de studie heropent VRT ook het debat rond radioreclame. De commerciële zenders menen dat VRT te veel aan reclame-inkomsten uit de radiomarkt wegkaapt. “Het is juist dat we het plafond aan inkomsten dat ons is opgelegd tot vorig jaar overschreden hebben”, zegt VRT-topman Paul Lembrechts. Dit jaar houdt de omroep zich wel aan het plafond. Maar volgens het onderzoek zou een overschrijding niet marktverstorend werken, maar net marktondersteunend. Want de radioreclamemarkt is de enige die nog groeit, gemiddeld met 5,5% per jaar tussen 2011 en 2017. “Dat is vooral te danken aan een aangehouden strategie om radio als medium te promoten bij de adverteerders”, zeggen de onderzoekers. En ruim 83% van de adverteerders blijken campagnes over de radiozenders heen te voeren.

Toch blijkt dat de VRT ruim 56,2% van die inkomsten uit radioreclame binnenhaalt. “Dat is een fair aandeel”, verdedigt Paul Lembrechts zich. “De power-ratio, dat is de verhouding van het reclame-aandeel van een omroep ten opzichte van het marktaandeel in de radiomarkt, bedraagt 1. Dus de VRT haalt evenveel radioreclame-inkomsten als haar marktaandeel bedraagt. Bij Medialaan is die verhouding 1,37, bij Rbtf 1,19 en bij RTL 1,38.”

Toch weerklinkt de roep luid om de VRT strikt aan het toegestane plafond te houden. Volgens de onderzoekers, die diverse scenario’s uitwerkten, zouden zowel een beperking als een prijsdaling een negatief effect hebben op de totale markt voor radioreclame. Als men de markt ongemoeid zou laten, rekenen de onderzoekers erop dat de markt de komende drie jaar met gemiddeld minstens 3% zou groeien en in die periode in totaal 437 miljoen euro aan netto-inkomsten zou, opleveren. “Door beperkingen aan de VRT op te leggen, grijp je in op een gezonde markt, en laat je de dynamiek uit die markt verdwijnen”, waarschuwt Lembrechts.

Toch rijst de vraag of de Vlaamse regering bij de onderhandelingen over de nieuwe beheersovereenkomst, die in 2020 starten, daarmee zal rekening houden. “Ik denk dat we de kans moeten krijgen om verder mee onze rol te spelen in die radioreclamemarkt. Want niet alleen de VRT, maar alle radiozenders profiteren daar mee van. Als het tij stijgt, gaan alle boten mee omhoog”, zegt Lembrechts.

Andere vraag die rijst: zal de VRT in de toekomst verder op dieet moeten? Paul Lembrechts waarschuwt de Vlaamse overheid nu al. “Tussen 2007 en 2017 hebben we al ruim 90 miljoen euro bespaard, waarvan 30 miljoen euro tussen 2016 en 2020.Als we nog verder moeten besparen, brengen we het aanbod ernstig in gedrang. En de uitdagingen zijn groot. Als de VRT wil blijven informeren en inspireren, dan moet je als omroep mee evolueren. Maar dat vergt extra investeringen. Vandaar mijn pleidooi om onze dotatie alvast inflatiegebonden te maken, zodat onze koopkracht behouden blijft.”