Ontbijten alsof je uit dineren gaat: waarom bagels, pancakes, waffels en breakfast wraps op restaurant ons steeds meer verleiden

Hoewel ontbijten tegenwoordig voor de meesten vanzelfsprekend is, ontstond pas ­tijdens de late middeleeuwen bij de adel de gewoonte om de dag te beginnen met een hapje. In de lagere klassen was ontbijten een ‘voorrecht’ van zieken en ouderen; zij dienden aan te sterken in hun slaapvertrekken. Het zou nog tot de 18de eeuw duren eer een full English breakfast, genuttigd in een eigen parlour, in zwang zou raken.

Meer van die verhalen en weetjes lees je in het boek Ontbijt (uitg. Carrera) van de Nederlandse Mara Grimm. Ook laat ze haar lezers kennismaken met de uit Amerika overgewaaide term brinner – breakfast for dinner – om aan te tonen dat het ontbijt in de Angelsaksische landen een even volwaardige plek heeft veroverd als het diner. “De ontbijttrend haakt in op de trend dat er wereldwijd minder alcohol wordt gedronken”, begint Mara, “waardoor het ook prettiger wordt om ’s ochtends vroeg af te spreken. Bovendien wordt de beleving er niet minder op in vergelijking met ’s avonds. Je moet er op de beste plekken in grootsteden zelfs vanaf zeven uur voor aanschuiven.”

De gewoonte om buiten de deur te ontbijten, zoals in New York, is in Nederland en België nog niet volledig ingeburgerd. “Veel heeft te maken met cultuur”, vervolgt ze. “Amerikanen woonden vroeger in arbeiderswoningen zonder keukentje; zij werden simpelweg gedwongen om naar buiten te gaan.” Verder zie je de Angelsaksische invloed terug in menuvermeldingen als bagels, pancakes, waffles, donuts, muffins of breakfast wraps.

Volgens Mara kun je horecazaken die ontbijt voorzien grofweg in drie types onderverdelen. “De koffiehuizen, waar voornamelijk de kwaliteit van koffie primeert, de juice bars waar gezonde ontbijtjes als havermout, yoghurt met granola of een açaibowl worden genuttigd en tot slot de meer uitgewerkte ontbijtzaken, van het type all day breakfast restaurant. Je hebt ook gastronomische chefs die zich nu, als een extra, op het ontbijt storten.”

De koning(in) te rijk

Dennis Broeckx en Ellen Destuyver verdelen hun tijd tussen de gastronomische keuken van L’épicerie du Cirque ‘under the Palmtrees’, sapjesbar Racine, Bar Palmier en all day ontbijt- en lunchzaak MOSS, allemaal in Antwerpen. “Creatieve ontbijtplekken worden erg populair”, weet chef Dennis. “Met die typische continentale buffetten, inclusief miniconfituurpotjes, zure cava en voorverpakte sneetjes salami, doe je toch niemand een plezier? Een van de succesfactoren van het buitenshuis ontbijt is volgens mij de prijs-kwaliteitverhouding. Gezinnen bestellen hier nagenoeg de volledige kaart en houden er geen financiële kater aan over in vergelijking met een gastronomische avond. Voor 25 euro kun je je de koning te rijk voelen in MOSS. Zelf wil ik er ook niet flauw over doen. De marges die je als ondernemer kunt nemen op een koffie of een spiegelei met spek zijn veel hoger dan bij om het even welke bereiding met tarbot en kreeft. Bovendien vallen de daguren gemakkelijker te combineren met een sociaal leven en een gezin.”

Volgens trendwatcher Herman Konings is de ontbijthype in de Benelux een gevolg van de sociale ontbijtcraze uit de Scandinavische landen. Daar wordt buitenshuis ontbijten gezien als nieuw moment van samenzijn. “Het Deense hygge, wat ‘huiselijke gezelligheid’ betekent, is daar een mooi bewijs van”, zegt Konings. “Millennials ontlenen hun identiteit vanuit het gemeenschapsgevoel en maken verbinding via voeding. Het is geen toeval dat de hipste ontbijten zo vaak gedeeld worden op sociale media.”

Behalve het groepsgevoel speelt ook de aantrekkingskracht van de stad een grote rol in het doorbreken van de ontbijttrend, duidt Herman: “Millennials die na hun studies blijven plakken in de grootstad vinden nauwelijks de tijd om een ontbijt voor te bereiden en eten steeds vaker on the go. Daarbij staat gebruiksgemak voorop, wat ook het succes verklaart van de goedkope ontbijten die je bijvoorbeeld in Ikea, Hema of McDonald’s kunt kopen, of het bereide ontbijt aan huis via apps als Takeaway.com, Deliveroo of Uber Eats.

“Ook babyboomers, de generatie geboren tussen grofweg 1945 en ’65, trekken na hun pensioen weer richting de stad. Het wekt dan ook geen verbazing dat het aanbod overeenkomstig moet groeien. Nieuwe horecaconcepten vertrekken vaak vanuit lokale en gezonde voeding met een transparante oorsprong, al zijn het eerder de millennials dan de babyboomers die voortrekkers zijn van het hele gezondheidsstreven. Zij zijn vaak flexitariër en mijden suikers.

“Vooral het plantaardige ontbijtsegment zal nog groeien. Al zijn millennials gelukkig niet al te dogmatisch in hun gedrag. Op zondag zie je ze evengoed zitten bij de Sunday roast van Black Smoke (in Antwerpen, red.), waar calorieën tellen toch een verloren zaak is.” (lacht)

Ook Jessica Dekkers, onderneemster achter het kersverse all day breakfast-restaurant Luv l’Oeuf in Gent, verwacht dat het gezonde ontbijt enkel aan terrein zal winnen, maar niet noodzakelijk ten koste van het verwenmomentje. “We hopen dat onze gasten hun hart ophalen met zowel een açaibowl als eggs benedict.” Gent is een studentenstad en Luv l’Oeuf biedt eigenlijk een bekende ervaring in een restaurantjasje met tafelbediening. Jessica verwacht dat haar doelgroep enkel zal uitbreiden nu Generation Z binnenkort aan zet is. “De nieuwe generatie heeft geen boodschap aan de klassieke drie-eenheid van ontbijt, lunch en diner. Ze eten wat ze willen, zonder blik op de klok. Volgens het clockless-concept werken we zonder reservaties. Evenmin hebben we één vaste ontbijtformule, maar een uitgebreide kaart waarop onze gasten zelf de keuze kunnen maken: gezond, vegan, uitgebreid genieten met cocktails of breakfast beers...”

Voer voor vroege vogels

Instagrammable ontbijten

MOSS (Antwerpen): de bar waar een ontbijt met moelleux au chocolat je ongetwijfeld als muziek in de oren klinkt. Inclusief Instagrammable interieur door Ellen Destuyver.

Maison Méert (Rijsel): een uniek ontbijt met gevulde wafeltjes en berlingots net over de grens in een 18de-eeuws decor.

Frenchie Café (Utrecht): ooit al gehoord van red velvet pancakes en unicorn cupcakes? Gaan én vastleggen.

Plantaardig ontbijten

Carotterie 2000 (Antwerpen): voor huisgemaakte broodjes als de vegan aubergine star of een mojito cheesecake schuiven gasten met een gluten-, lactose- en zuivelintolerantie geduldig aan bij Peggy Acke.

Blackbird (Brugge): behalve een regulier ontbijtmenu worden hier ook vegan bowls geserveerd met superpoeders als spirulina en chiazaad.

Avocado show (Amsterdam en sinds kort ook Brussel): hét conceptrestaurant uit Amsterdam, waar je uren kunt aanschuiven, heeft sinds kort een Belgische poot.

Ontbijten op hotel

Château Beausaint (nabij La Roche-en-Ardenne): hier bereidt chef Alain Smet het ontbijt à la carte volgens de smaak en de goesting van elke hotelgast.

The Post 1898 (Gent): dit hotelontbijt met Gentse specialiteiten wordt doordeweeks bij de open keuken ook aan niet-hotelgasten geserveerd.

Pure-C (Cadzand): het culinaire ontbijt van Zeeland, inspired by Sergio Herman. Ontbijten zonder overnachten kan in zijn nieuwe ontbijt­restaurant The Pine House.

Ontbijten in luxe

Cuistinette Domestic ­(Antwerpen): ontbijten met ambachtelijk brood, verse producten en huisbereide vleeswaren op het meest stijlvolle koertje van Antwerpen? Check!

Le Coq (Parijs): Parijs boetiekhotel waar je koninklijk ontbijt met gouden bestek en vijgen-dadelconfituur.

Chiltern Firehouse (Londen): de omelet met kreeft en krab en de spinaziecrêpes zijn meer dan de moeite waard in deze privéclub. Vervolgens: koffie drinken op de binnenplaats met open haard.

Werelds ontbijten

Tinsel (Antwerpen): deze zaak serveert een spannende mix tussen Scandinavië en Marrakech, dubbel hip dus.

Peppe’s (Genk): Italiaans comfortfood geserveerd door de Siciliaanse chef Peppe Giacomazza. Denk aan een gevulde cornetto of tramezzini: de typische sandwiches uit Venetië.

Factor.ae (Gent): een Koreaans geïnspireerd groenteontbijt bereid door de ravissante Ae Jin Huys in de Gentse Eskimofabriek.

Ontbijten met ei

BLT (Antwerpen): kies hier uit meer dan 500 varianten van een ontbijt met ei. Tip: ga voor de kreeft. Ook open voor lunch en tapas.

Luv l’Oeuf (Gent): all day breakfast-restaurant met Shakshuka en Huevos Rancheros als bijzonderheden.

Omelegg (Amsterdam): het walhalla voor wie van bereidingen met biologische eitjes houdt.

Bijzonder ontbijten

Rokkebolle (Ledeberg): de ideale brunchplek om op zondag, tijdens de Ledebergmarkt, te blijven plakken met vrienden en familie. Altijd een verrassing.

Moose (Oostende): Scandinavische conceptstore met smørrebrød met gerookte zalm en mierikswortel, pannenkoekjes met maple syrup en bioperencider op de menukaart.

Otark Breakfast Club (Antwerpen): ontbijten in ‘Het Bos’ aan de Ankerrui op zondag. Creaties als ‘omelet met rabarber, saffraan en venkel’ zijn voor de durvers.

Ontbijt voor citytrippers

Plaza Athénée (Parijs): onmisbare ontbijtstop voor wie in de vroegte langs versmarkt Rungis passeert of tout court Parijs aandoet. Doe je speekselklieren alle eer aan met de omelette au truffe.

Roamers (Berlijn): zien en gezien worden in deze botanische tuin. Of je nu muesli, een gegrilde sandwich of iets zoets van de ontbijtkaart bestelt: alles is hier met veel liefde gemaakt.

Pinotxo (Barcelona): fantastische plek midden in de Boqueria-markthal voor nieuwsgierige proevers. Bestel zeker de gevulde en gesuikerde xuxo-koeken, een Catalaanse specialiteit.

Ontbijt voor fijnproevers

L’Air du Temps** (Liernu): de verse seizoensgroenten uit de tuin worden onder leiding van Sang-Hoon Degeimbre verwerkt in confituren, shots en infusies. Altijd anders maar steeds top!

The Nomad Hotel* (New York): Eleven Madison Park***-chef Daniel Humm serveert frittata met groentjes, bacon en ricotta. In de eggs benedict verwerkt hij zelfs krab en dragon.

De Librije*** (Zwolle): van gefrituurde eitjes met paling tot een perfecte soufflé. De ideale day after met chef Jonnie Boer.