Jonathan Holslag: “We leven in het meest gepolitiseerde overheids­apparaat van Noord-West-Europa”

Met zes waren ze in de Kamer­commissie Buiten­landse Zaken deze week. Eén expert migratie voor elke politieke fractie, met uitzondering van het Vlaams Belang. Ze gaven alle zes hun analyse over wat de gevolgen kunnen zijn van een goed­keuring van het fameuze pact. Volgens vijf experts was er geen probleem. De zesde zag grote bezwaren. Dat was niet toevallig de expert die N-VA meebracht.

Jonathan Holslag: “Het is onvoorstelbaar hoe partij­politieke experts zeg maar, academici die opdraven voor partijen, telkens weer opgevoerd worden. Zo kan er nooit echt ten gronde en op een objectieve manier op een belangrijke vraag ingegaan worden. Het bevestigt opnieuw hoe moeilijk het in ons land is geworden om op een nuchtere manier en vertrekkende vanuit het belang van het land discussie te voeren. Bij alles neemt meteen het electorale opbod de bovenhand. Het is een heel spijtige zaak dat meer en meer academici, in dit geval deskundigen inzake internationaal recht, voor de kar worden gespannen.”

Gebeurt dat dan niet in andere landen?

“Neen. Er is een wezenlijk verschil in de ernst van de debatten. En vooral ook in de mate waarin een expert geacht wordt objectief te zijn. Ik heb zelf al een aantal keer deelgenomen aan hoorzittingen in andere Europese landen. Mijn ervaring is dat men in de buurlanden experts uitnodigt in de veronderstelling dat die een neutrale kijk zullen bieden.

“Bij ons worden er vaak experts opgetrommeld omdat ze loyaal zijn aan het standpunt van bepaalde partijen. En dat hoort eigenlijk niet. Zo geraak je er ook nooit uit natuurlijk.”

Vanwaar die traditie?

“Dat is historisch gegroeid. We leven in het meest gepolitiseerde overheids­apparaat van Noord-West-Europa. Nergens gaat de partij­politieke invloed in alle aspecten van de samenleving zo ver als hier. Hier bemoeien partijen en kabinetten zich met alles. Om electorale redenen.

“Dat zie je heel goed in deze discussie. Kijk naar het beleid van staats­secretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA). Zijn beleids­nota van oktober heb ik helemaal gelezen. Dat is een evenwichtige nota. Die is streng voor gezinshereniging en criminelen, maar neemt ook op dat we humanitaire plichten hebben. Ook het aantal erkenningen van vluchtelingen is niet zoveel anders dan bij onze buurlanden. Het beleid is niet zo radicaal. Maar over het migratiepact werd zo’n hetze gecreëerd dat het niet normaal meer is. Omdat de partij voor een stuk haar rechtse flank moet bedienen.”

Is die politisering de oorzaak waarom het migratiepact in ons land voor een zware regerings­crisis zorgt terwijl dat in andere landen niet het geval is?

“Ja. Daar komt nog bij dat de onderstroom in ons land nog altijd behoorlijk zwart is. Uit de European Social Survey van 2014 bleek dat 38 procent van de Belgen weinig tot geen migranten wil; 19 procent wil totaal geen moslims. En 44 procent vindt dat de overheid heel streng moet zijn voor vluchtelingen.”

Dus Bart De Wever heeft gelijk als hij zegt dat er geen draagvlak is voor het migratie­pact?

“Hij heeft zeker een punt. Maar de vraag is vooral: hoe komt het dat er geen draagvlak is? Dat heeft voor een groot stuk te maken met economische factoren. Veel mensen hebben het steeds moeilijker. Ondanks de euforische berichten dat het met de koopkracht goed gaat, moeten we in realiteit vaststellen dat onze koopkracht nog altijd 2 procent lager is dan in 2008. De armoede neemt ook toe. De socio-economische stagnatie zorgt ervoor dat een groep mensen migranten en vluchtelingen als concurrenten ziet.

“Als je dat vaststelt, dan is het de taak van de grootste partij om daar iets aan te doen, eerder dan constant te zeggen dat er geen draagvlak is. Ik denk dat je dan op een ernstige, nuchtere en af en toe iets bescheidener wijze moet proberen bijdragen om het tij te keren. In dat opzicht vind ik het redelijk teleurstellend wat er de voorbije jaren gebeurd is.”

Ook in andere landen is er een socio-econo­mische stagnatie of zelfs achteruitgang. Kijk naar Nederland. Maar dat land keurde het migratiepact wel goed, mits een inleg­velletje dat een paar dingen verduidelijkt. 

“Klopt. De discussie werd inderdaad in vele landen gevoerd. Dat is ook logisch, want het is gevoelige materie. De tekst is zelf ook al een typische, beetje wollige, compromis­tekst. Want niet alleen Euro­pese landen hadden veel opmerkingen. Ook India bijvoorbeeld. Dat land heeft een aantal keren duidelijk gemaakt dat het niet tevreden was met het verdrag. Het wou vooral duidelijk het onderscheid maken tussen migranten en vluchtelingen. En ook Zuid-Afrika, China en Rusland hebben kritiek geuit. Dan kom je onvermijdelijk tot een compromis­tekst.”

Een compromis­tekst die bij ons door N-VA dan opnieuw werd afgekeurd. Volgens voorzitter Bart De Wever is het ook heel gevaarlijk om thema’s die grote gevolgen hebben op lokaal vlak in zo’n internationaal verdrag te gaan vastleggen. Zegt de hele Marrakech-heisa ook iets over hoe we omgaan met dat soort verdragen?

“Internationale verdragen zijn niet zalig­makend. Maar het is nogal makkelijk te zeggen dat internationale verdragen niet belangrijk zijn als we eigenlijk zelf geen flauw benul hebben van hoe we migrantenstromen kunnen vermijden. Dat moet aan de bron. Door aan conflict­beheersing te doen in Afrika en het Midden-Oosten. Door in de plaats van klimaat­verdragen te verzwakken, zoals deze week gebeurde, die juist aan te scherpen om zo klimaat­vluchtelingen te vermijden. Dat is een groot probleem in België. Door de politisering en ook de bijna constante verkiezings­koorts waarin we verkeren, is er horizontaal helemaal geen coördinatie tussen bijvoorbeeld het asiel- en migratie­beleid en dat van ontwikkelings­samenwerking. Terwijl we wel naar zulke strategieën toe zouden moeten.”

De strategie die nu de bovenhand lijkt te hebben is die van: sluit de grenzen.

“Ik heb het al vaak gezegd, ook tegen staats­secretaris Theo Francken zelf: grenzen en muren helpen op lange termijn compleet niets. We kunnen ons proberen terug te plooien achter de Middellandse Zee, maar als aan de andere kant van de zee de onveiligheid blijft toenemen, de economische ontberingen groter worden en de bevolking blijft exploderen, dan gaan eerst de landen waarmee men nu hoopt samen te werken om de problematiek op te vangen, ontwricht en gedestabiliseerd raken. Denk maar aan Tunesië, Algerije, Marokko en Egypte. Vroeg of laat worden die landen, die men nu als partners ziet, zelf uitvals­bases voor migranten. Zo gaat het in de geschiedenis keer op keer.

“Dat beleid van terugplooien achter grenzen is iets wat we misschien een aantal jaren kunnen doen. Ondertussen zijn we in Afrika en het Midden-Oosten een machts­vacuüm aan het creëren waar op langere termijn nog heel veel akelige dingen op zullen gedijen. En dan zullen onze kinderen geconfronteerd worden met een uitdaging die vele malen groter is en compleet onbeheersbaar.

“We dragen dus allemaal een grote verantwoordelijkheid.”