Twee lessen uit vier weekends gilets jaunes
Frederik Dhondt is Frankrijk-kenner en rechtshistoricus aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Universiteit Antwerpen (UAntwerpen).
Frankrijk is nog steeds in de ban van de gilets jaunes. Toch kunnen we twee vaststellingen doen, die elkaar versterken. De eerste is dat Emmanuel Macron de sociale kloof tussen gegoede en minder gegoede middenklasse zwaar heeft onderschat. Nicolas Hulot, die als minister voor Ecologische Transitie dramatisch ontslag nam uit de regering, ging al bij het begin van de gele hesjes-beweging op tv om uit te leggen hoezeer Macron zich vergist had. Wie ecologie gebruikt als een smoes om de belastingen op de kleine man op te drijven, slaat tegelijk zijn voor- en achterruit in.
Wie ecologie gebruikt als een smoes om de belastingen op de kleine man op te drijven, slaat tegelijk zijn voor- en achterruit in
De tweede is dat het protest van de gilets jaunes het voorwerp vormt van een hevige recuperatiestrijd tussen links en extreemrechts. Net als bij de presidentsverkiezingen wordt het verzet online gevoed door extreemrechtse (en Russische?) haatpropaganda. De vernielingen van de casseurs worden door sommigen verheerlijkt als een logisch gevolg van de grote Franse traditie van de fiscale opstanden tijdens de Honderdjarige Oorlog, tegen Lodewijk XIV en XVI, of nog tegen de ecotaks van François Hollande. In realiteit zijn de baldadigheden gericht tegen het legitieme geweldmonopolie van de staat, tegen de instellingen en tegen de EU. Opperonruststoker Steve Bannon wrijft zich in de handen.
In realiteit zijn de baldadigheden gericht tegen het legitieme geweldmonopolie van de staat, tegen de instellingen en tegen de EU
De Franse media hebben daarom bewust en massaal ingezet op politieke debatten. Zo kan een deel van de betogers aansluiting vinden bij het democratische oppositiediscours. Vorige week zondag vernederde topeconoom Piketty de benjamin van de regering, Gabriel Attal. Wie de vermogensbelasting op financiële tegoeden afschaft, de vastgoedprijzen verder laat stijgen en de lonen afroomt door hogere verbruikstaksen moet niet verbaasd zijn dat de gemiddelde Fransman verarmt. Macron volhardde en weigerde om de ‘rijkentaks’ weer in te voeren.
De euforie van de internationale pers bij de overwinning van Macron in 2017 was blind. De onderbouwde oppositie van talloze Franse intellectuelen tegen het neoliberalisme is niet plots gestopt met de overgang naar le nouveau monde. In oktober 2017 publiceerde topjurist Alain Supiot in Le Monde Diplomatique een vernietigende analyse van Macrons flexibiliseringsmaatregelen. Werknemers worden daarbij onderworpen aan een autoritair systeem. In een anonieme IT-wereld zitten ze in een bodemloze concurrentierace, ten koste van levenskwaliteit en vrijheid. Ook de socioloog Pierre Bourdieu beleeft een postume renaissance: auteur Edouard Louis probeert de woede van de ‘onderklasse’ te koppelen aan de theorie. De beelden van de politie-ontsporingen deze week, waarbij tieners op de knieën werden gedwongen met de handen omhoog, passen sprekend bij dit denkwerk. De gilets jaunes viseren het presidentieel systeem, waarmee Macron dweept als een eerstejaarsstudent op een eliteschool.
‘De gilets jaunes viseren het presidentieel systeem, waarmee Macron dweept als een eerstejaarsstudent op een eliteschool’
De man die deze onderstroom had moeten incarneren, Benoît Hamon, de kandidaat voor links, heeft radicaal gefaald bij de presidentsverkiezingen. Zelfs met Piketty achter zich kon hij zijn stem amper laten horen. Intussen verandert de tijdsgeest wel. De eisen over hogere lonen, herstel van de openbare diensten, lagere indirecte belastingen en meer participatieve democratie staan al decennia in linkse programma’s, maar werden nog nooit zo breed gedragen. Wie over vier jaar ook de uitdager van Macron wordt, hij of zij kan de gilets jaunes niet negeren.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
