EU-hof: “Verenigd Koninkrijk mag brexitbeslissing unilateraal terugdraaien”

De rechters aan het Hof bogen zich over de vraag van een aantal Schotse politici of het VK behalve een ‘deal’ of een ‘no deal’ ook de optie heeft om het hele proces te annuleren en gewoon EU-lid te blijven. Dat kan wel degelijk, besliste het Hof nu.

Wanneer een lidstaat de EU wil verlaten, moet het op basis van artikel 50 van het Europees verdrag de EU van dat voornemen op de hoogte brengen. Dat is precies wat de Britse regering op 29 maart 2017 heeft gedaan. Vervolgens krijgen de vertrekkende lidstaat en de EU twee jaar de tijd om een akkoord te sluiten over de vertrekvoorwaarden. Vandaar dat de datum van de brexit vastligt op 29 maart 2019. 

Wat artikel 50 in het midden laat, is of - en hoe - het land dat de EU wil verlaten kan beslissen om het hele proces stop te zetten. De rechters van het Hof in Luxemburg argumenteren dat artikel 50 elk EU-land de vrijheid geeft om soeverein te beslissen de EU te verlaten. Als het van mening verandert, kan het dan ook niet gedwongen worden alsnog uit de EU te stappen, klinkt het.

Het arrest komt er één dag voor de belangrijke stemming in het Lagerhuis over het brexitakkoord. Als dat akkoord zoals verwacht verworpen zal worden, kan het scenario op tafel komen om de hele brexit te annuleren. De Britse politici weten dan nu dat ze de andere EU-landen niet hoeven te raadplegen om die beslissing te nemen. De praktische uitvoering moet wel binnen het eigen grondwettelijke kader geregeld worden.

“Op dit moment lijkt de kans heel klein dat de Britten van dat recht gebruik zullen maken”, legt professor Internationale politiek Hendrik Vos (UGent) uit. “Toch zou er straks flinke chaos kunnen ontstaan, want de deal van May kan op heel weinig steun rekenen. Het zou goed kunnen dat er straks heel wat onduidelijkheid komt, en dan valt niet uit te sluiten dat er straks iemand opstaat die voorstelt om alles nog stop te zetten.”

Europees parlementslid Alyn Smith, een van de Schotse politici die de zaak hadden aangespannen, ziet in het arrest “een duidelijke boodschap voor de Britse parlementsleden”. “Namelijk dat er een uitweg voor deze knoeiboel bestaat”, aldus Smith aan het Britse persbureau Reuters. “Er is licht aan het einde van de tunnel voor de economie, de werkgelegenheid en de plaats van het Verenigd Koninkrijk op het wereldtoneel. Het is nu aan het VK zelf om te beslissen.”

Volgens de Schot moet de Europese Unie “alle moeite doen om het VK met open armen te ontvangen” als het zou beslissen de brexit terug te draaien.

Ook het Belgische Europarlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V) reageert op het arrest. Hij stelt vast dat het feit dat Londen eenzijdig de brexit kan annuleren “extra munitie zou kunnen geven aan het ‘remain’-kamp of zelfs het kamp dat ijvert voor een tweede referendum”.

Maar “op dit moment echter lijkt het er nog altijd op dat geen enkel kamp in het Britse parlement ook maar in de buurt komt van een meerderheid”. Het blijft nagelbijten voor Theresa May, nuanceert hij.