Direct naar artikelinhoud
Politiek

Wat kan Michel II nog forceren op de grote werven koopkracht, migratie en klimaat?

Wat kan Michel II nog forceren op de grote werven koopkracht, migratie en klimaat?
Beeld Sven Franzen

Wat kan Michel II, gesteld dat de regering de rit uitdoet, nog forceren in vijf maanden? Het minderheidskabinet wil een verschil maken op koopkracht, migratie en klimaat. Maar in de praktijk dreigt ze in een veredelde staat van lopende zaken te belanden.

, en

1. Van uitkeringen tot pensioenen: krijgt Michel II nog wat klaar van heikelste koopkrachtdossiers?

Jobs, jobs, jobs. Dat blijft het mantra van Michel II. Maar wat met de hervorming van de werkloosheidsuitkeringen? De heikelste dossiers lijken eraan voor de moeite.

“Het protest van de gele hesjes mogen we niet negeren”, zei Open Vld-vicepremier Alexander De Croo in deze krant (DM 10/12). “Die mensen hebben het gevoel dat ze geen faire kans krijgen.” De oranje-blauwe regering wil daarom de lopende sociaal-economische dossiers tot een goed einde brengen.

Er zijn een aantal maatregelen die zonder veel problemen kunnen worden ingevoerd. De Croo verwees zelf naar de lastenverlaging die er begin 2019 voor de laagste lonen zit aan te komen. Het is de laatste stap van de taxshift, die al veel eerder is vastgelegd.

Daarnaast is er de arbeidsdeal. Onder meer door de focus op opleiding wil de regering meer werklozen aan een job helpen. Meer mensen aan de slag betekent meer koopkracht. In het zomerakkoord werd een heel pakket aan maatregelen daarvoor uitgetekend. De voorbije weken werden die definitief goedgekeurd op de ministerraad.

De N-VA-excellenties gaven met andere woorden al hun fiat. Verschillende onder hen hebben daarom al aangegeven dat ze niet zullen dwarsliggen wanneer deze dossiers moeten worden goedgekeurd in het parlement.

Werkloosheid

Een andere kwestie is de hervorming van de werkloosheidsvergoedingen, eveneens onderdeel van het zomerakkoord. De regeringspartijen kwamen overeen dat de uitkeringen aanvankelijk wat hoger mochten zijn, om ze daarna sneller te laten dalen. Het voorstel kwam van minister van Werk Kris Peeters (CD&V), maar kreeg snel de steun van Open Vld en N-VA.

Alleen: pas eind vorige maand had Peeters een uitgewerkt en becijferd plan klaar. Dat werd nog niet besproken binnen de regering. Als de concrete invulling te flauw blijkt voor de Vlaams-nationalisten, zullen zij hun steun intrekken. “We zullen alle details nauwlettend in de gaten houden”, zegt fractieleider Peter De Roover.

Er is nog een mogelijke uitweg: in principe zou Peeters de hervorming kunnen invoeren zonder de steun van het parlement. Via een Koninklijk Besluit kan hij de regels rond werkloosheidsuitkeringen als minister eigenhandig aanpassen.

‘De mensen zouden geen opslag kunnen krijgen omdat we aan het ruziemaken zijn. Dat is niet uit te leggen’
Een liberale topper

Juridisch kan het dus, de vraag is of het politiek ook haalbaar is. “Voor zo’n ingrijpende maatregel heb je toch een duidelijk draagvlak nodig”, zegt CD&V-Kamerlid en arbeidsmarktspecialist Stefaan Vercamer.

Premier Charles Michel (MR) heeft daarom aangekondigd ook te overleggen met de sociale partners om dat draagvlak te vergroten. Maar: zij geraakten het de laatste enkel eens over kleine details. De hervorming van de werkloosheid kunnen zij niet redden.

Eveneens cruciaal zijn de tweejaarlijkse loononderhandelingen tussen vakbonden en werkgevers. Die gaan volgende maand van start. In het recente verleden geraakten de sociale partners het zelden eens en was het de regering die de knopen doorhakt. Wat als zich hetzelfde scenario aftekent? “We moeten kunnen beslissen”, zegt een liberale topper. “De mensen zouden geen opslag kunnen krijgen omdat we aan het ruziemaken zijn. Dat is niet uit te leggen.”

Pensioenen

Tot slot is er nog het pensioendossier van de zware beroepen. Dat leek de voorbije weken al dood en begraven. Nu mag stilaan ook de grafsteen geplaatst worden. De regering legde de wettelijke pensioenleeftijd dan wel op 67 jaar, wie een hele carrière zwaar werk had gedaan, zou vroeger mogen afzwaaien.

Met de ambtenarenbonden bereikte pensioenminister Daniel Bacquelaine (MR) al een akkoord over een regeling, tot grote woede van N-VA en Open Vld. Voor de privésector staat er niets op papier. De kloof tussen bonden en werkgevers blijft, ook na lange onderhandelingen, metersdiep. Vorige maand namen twee sociale bemiddelaars over, maar een akkoord is nog lang niet in zicht.

De bemiddelaars raadden aan het pensioendossier voor de ambtenaren apart te behandelen, aangezien dat al verder gevorderd was. Maar zelfs dan is een meerderheid vinden in het parlement onbegonnen werk. De pensioenen liggen enorm gevoelig bij de publieke opinie. Niemand zal nog zijn nek willen uitsteken.

1. Van uitkeringen tot pensioenen: krijgt Michel II nog wat klaar van heikelste koopkrachtdossiers?
Beeld Sven Franzen

2. De grootste uitdaging van Maggie De Block: een positief migratieverhaal uit te dragen

Een grote trendbreuk op migratie? Die komt er niet. Maar met de quota aan het asielloket en de opvangcapaciteit voor vluchtelingen erft Maggie De Block (Open Vld) twee symbooldossiers waarmee ze snel het verschil kan maken.

De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) stapte maandag af van het quotum van 50 asielaanvragen per dag, dat voormalig staatssecretaris Theo Francken (N-VA) had ingesteld. Voortaan werkt de dienst in functie van de beschikbare capaciteit, waardoor er wellicht meer aanvragen per dag kunnen worden verwerkt. Weliswaar zonder een formele richtlijn van de regering, maar in de praktijk is de omslag een feit. Maandag werden al 116 aanvragen geregistreerd.

“Intussen bekijken we hoe we de registratieprocedure nog kunnen inkorten, zodat we de asielaanvragen sneller kunnen verwerken”, zegt woordvoerder Geert De Vulder. “De minister heeft gevraagd om zo snel mogelijk een oplossing voor te stellen.” Het zou kunnen dat de achterstand tegen het einde van de week is weggewerkt.

Lees ook

Premier Charles Michel (MR).Beeld AFP

Michel moet kiezen: toegeven aan N-VA of tegemoetkomen aan eisen linkse oppositie.

“Michel I-bis staat nu al voor een fundamentele keuze”, schrijft hoofdredacteur Bart Eeckhout.

Grondwetspecialist Stefan Sottiaux: “Wat er nu gebeurt, is echt geschiedenis schrijven”

Departement in crisis

Veel harder kan Maggie De Block (Open Vld) er niet in vliegen. Toen ze afgelopen weekend de bevoegdheden van Francken overnam, spaarde ze de kritiek op zijn migratiebeleid niet. “Ik tref een departement in crisis aan”, zei ze onomwonden. Ze beloofde orde te scheppen in de chaos. In haar ogen gaat ons land voor een streng, maar humaan migratiebeleid. De Block: “Dat menselijke aspect was Francken blijkbaar uit het oog verloren.”

Het vervagen van de limiet op de asielaanvragen is de eerste stap naar een belangrijke symbolische overwinning. Eentje die De Block relatief makkelijk kan binnenhalen. Toen Francken hem introduceerde, zei De Vulder al dat het om “een politieke keuze” van de staatssecretaris ging. De administratie kon gerust meer aanvragen aan. Ook coalitiepartner CD&V vond het opgelegde quotum maar niets.

Nu de regering het VN-migratiepact steunt, is het voor De Block belangrijk een positief migratieverhaal uit te dragen. Net daar ligt de uitdaging

Nu de regering het VN-migratiepact steunt, is het voor haar belangrijk een positief migratieverhaal uit te dragen. Net daar ligt de uitdaging voor De Block. Zij moet het beleid een menselijker gelaat geven, maar tegelijk moet ze oppassen dat ze niet overdrijft. Met de exit van N-VA is de regering immers kwetsbaar op de rechterflank. Als het fout loopt, ligt de weg voor een verkiezingsoverwinning van N-VA op 26 mei open.

Aanzuigeffect

Dat verklaart waarom sommige leden van de regering afgelopen weekend ongemakkelijk op hun stoel schuifelden toen De Block zo fors van leer trok tegen Francken. De verwachting is dat N-VA met een vergrootglas op zoek zal gaan naar een mogelijk aanzuigeffect. Tegelijk is iedereen ervoor beducht om N-VA te schofferen. In een aantal belangrijke dossiers hebben ze de steun van de partij nog nodig.

Het verklaart ook waarom het kabinet-De Block nu de nadruk legt op continuïteit. De afschaffing van het asielquotum is nog geen politieke beslissing, benadrukt woordvoerder Jelle Boone. Ook zal de minister zich aan de lijn houden die vastligt in het regeerakkoord. Boone: “Een grote trendbreuk komt er niet. En voor concrete plannen is het nog te vroeg. U moet de minister eerst de tijd gunnen om alles op poten te zetten.”

‘Een grote trendbreuk komt er niet. En voor concrete plannen is het nog te vroeg’
Jelle Boone, woordvoerder De Block

Feit is wel dat De Block al haar zinnen heeft gezet op een tweede symbooldossier. Er dreigt een tekort aan opvangplaatsen. In de eerste plaats voor de winteropvang van kwetsbare jongeren die illegaal in ons land verblijven. De plaatsen daarvoor zitten al helemaal vol.

In de tweede plaats voor de reguliere opvang van asielzoekers. Hoewel Francken de afbouw van de capaciteit in de grote centra heeft stopgezet, werden er afgelopen weken bedden bijgeschoven in de gangen. Ook was er sprake van mensen onder te brengen in tenten. Tegelijk besliste Francken om de kleinschalige opvang in gemeenten terug te schroeven.

De Block is vastberaden om de opvangcrisis te bezweren. Ze vroeg haar administratie al om een inventaris op te maken van het aantal beschikbare plaatsen. Meer dan Francken wil ze ook inzetten op de vrijwillige terugkeer.

Lees ook
Beeld Sven Franzen

3. Kan Michel II zich nog een groen imago aanmeten? Si Marghem le veut

Michel II wil zich een groen imago aanmeten. Als minister Marghem wakker schiet, kan er nog wel wat. Met de nadruk op ‘als’.

Sinds de klimaatmars in Brussel, waar begin deze maand goed 70.000 mensen opdaagden, staat klimaat plots weer bovenaan de politieke agenda.

Het minderheidskabinet Michel II beseft dat het, in de enkele maanden die nog maximaal overblijven tot de nieuwe verkiezingen, dringend meer groene ambitie moet uitstralen. Op klimaatvlak was Michel I immers een mager beestje.

Eind deze maand moet België bovendien zijn klimaatplan indienen bij Europa. Daarin moet worden uitgelegd hoe ons land zijn groene doelen voor 2030 wil halen.

Fiscale voorstellen 

Alexander De Croo (Open Vld), die sinds dit weekend de staatskas beheert als minster van Financiën, laat alvast weten dat hij een aantal “fiscale voorstellen” in zijn mouw heeft zitten. Waar hij concreet aan denkt, blijft op dit moment een goed bewaard geheim. De liberaal wil voorlopig niet meer vertellen. 

De Croo is ervoor beducht om nu allerlei ideeën te lanceren waarvan hij niet weet of die gedragen worden in de Kamer. Michel II bezet daar maar een derde van de zetels. Voor elke nieuwe beleidsdaad moet dus onderhandeld worden met de oppositie.

Sowieso is de beweegruimte van De Croo beperkt. De begroting voor volgend jaar is al klaar. Plots een andere richting inslaan rond groene fiscaliteit, lijkt heel erg moeilijk. Om niet te zeggen onmogelijk.

Dossiers afwerken

Het zal er voor Michel II dus vooral op aankomen om de klimaatdossiers die nog overblijven uit de vorige coalitie zo goed mogelijk af te werken. Dat zijn er nog meer dan genoeg. Zo staat het mobiliteitsbudget al een tijdje klaar in de wachtkamer. Dit budget moet het aantal bedrijfswagens doen slinken.

Bond Beter Leefmilieu roept het minderheidskabinet op om te “bewijzen dat zijn klimaatprioriteit menens is” door het voorstel last minute aan te scherpen. De kans dat dit gebeurt, lijkt klein. De stemming over het mobiliteitsbudget zou normaal dinsdag plaatsvinden, maar is voor de zoveelste keer verlaat.

Een andere belangrijke maatregel die nog door het parlement moet, is de nieuwe manier om offshore windmolenparken te financieren. Voor de kust van De Panne is onlangs een nieuwe zone van 281 vierkante kilometer aangeduid voor windenergie.

Sowieso is de beweegruimte van De Croo beperkt. De begroting voor volgend jaar is al klaar. Plots een andere richting inslaan rond groene fiscaliteit, lijkt heel erg moeilijk

In tegenstelling tot de oude zone, waar concessies werden verdeeld na een een-op-een-onderhandeling tussen de overheid en een energiebedrijf, wil men nu kiezen voor aanbestedingen. “Wie vervolgens het minste subsidies nodig heeft, wint”, laat bevoegd minister Philippe De Backer (Open Vld) weten.

Deze nieuwe methode moet ervoor zorgen dat er minder oversubsidiëring is – een telkens terugkerend probleem bij de oudere windmolenparken op zee.

Trage Marghem

Of het minderheidskabinet Michel II straks de boeken ingaat met een groen randje, hangt echter vooral van minister Marie Christine Marghem (MR) af. 

Zij heeft een stapel onafgewerkte energiedossiers op haar bureau liggen, waaronder de invoering van een energienorm. Via deze energienorm hoopt de regering opnieuw vat te krijgen op de hoge stroomfactuur voor bedrijven. De norm houdt in dat hun stroomfactuur niet hoger kan oplopen dan in de buurlanden.

Vraag is in hoeverre de kosten van de vergroening, bijvoorbeeld voor de bouw van windmolenparken op zee, dan naar de gezinnen verschuiven of niet. Dit is een gevoelig debat. Zeker na de opkomst van de gele hesjes in Franstalig België.

‘We hebben de afgelopen jaren heel veel tijd verloren op het thema klimaat’
Kristof Calvo (Groen)

Ook de kernuitstap moet dringend verder voorbereid worden. Daarvoor is een steunmechanisme voor nieuwe gascentrales nodig en moeten er afspraken worden gemaakt met Engie-Electrabel over wie de miljardenkost van de ontmanteling draagt.

“We hebben de afgelopen jaren heel veel tijd verloren op het thema klimaat”, zegt Kristof Calvo, de groene kopman in het parlement. Hij wil vanuit de oppositie meedenken over een aantal van de bovenstaande maatregelen, “maar alleen als we echt een versnelling hoger schakelen dan tot nu het geval was”.