Migratie is een wereldwijd gegeven: enkele cijfers op een rij
Door het politieke debat over het VN-migratiepact is de focus helemaal verlegd naar Europa en België in het bijzonder. Maar migratie is een wereldwijd gegeven. Het begint en stopt niet aan onze grenzen. Een succesvol beleid kan maar werken als het vertrekt vanuit de realiteit. En dat is ook de filosofie achter het VN-migratiepact, los van de kwaliteiten of gebreken ervan: een globale realiteit, pak je het best globaal aan. VRT NWS geeft u een overzicht van de wereldwijde migratie in cijfers.
Het VN-migratiepact is één van twee "zusterpacten" die afgesloten zijn binnen de schoot van de Verenigde Naties. Er is dus het pact over migratie, maar er is ook nog een pact over vluchtelingen. Vluchtelingen zijn een groep die sowieso veel beter beschermd is door allerlei internationale verdragen en wetgeving dan migranten.
Maar in de realiteit is het onderscheid tussen de twee groepen vaak erg diffuus, en vaak wordt pas op het einde van een traject vastgelegd wie een "echte" vluchteling is en wie dus ook internationale bescherming krijgt. Er zijn veel factoren die ertoe leiden dat mensen hun land of hun thuisregio verlaten. Vaak zijn dat conflicten, maar ook natuurrampen zoals grote droogte, en hongersnoden. En natuurlijk is ook armoede een sterke drijfveer.
Migratie wereldwijd
De VN groepeert onder de noemer "migrant" alle mensen die niet in hun land van herkomst wonen of niet de nationaliteit hebben van het land waarin ze wonen. Daar vallen dus economische migranten, maar ook vluchtelingen en irreguliere migranten onder (zie verder).
Wereldwijd zijn er zowat 258 miljoen migranten, dat is ongeveer 3,4 procent van de wereldbevolking, maar die groep groeit wel sneller aan dan de gemiddelde bevolking.
De blauwe bol op de kaart verwijst telkens naar het aantal migranten dat in een continent woont. De gele bol naar waar migranten vandaan komen.
In Europa wonen dus 78 miljoen migranten. 64 miljoen Europeanen zijn zelf migrant. Iets meer dan de helft van de migranten in Europa zijn ook Europeanen. Binnen de Europese Unie ligt dat cijfer nog hoger.
De migratie is wel ongelijk verdeeld: de top tien van de ontvangende landen herbergt de helft van alle migranten
In Noord-Amerika is de situatie bijvoorbeeld helemaal anders: daar zijn veel meer buitenlandse migranten dan er Noord-Amerikanen zelf geëmigreerd zijn.
De migratie is wel ongelijk verdeeld: de top tien van de ontvangende landen herbergt de helft van alle migranten. Koploper is de Verenigde Staten (bijna 50 miljoen), gevolgd door Saudi-Arabië en Duitsland (elk 12,2 miljoen) en de Russische Federatie (11,7 miljoen). De andere landen in de top tien zijn het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Arabische Emiraten, Frankrijk, Canada, Australië en Spanje.
1. Economische migranten
Economische migranten worden vaak geassocieerd met illegaliteit ("gelukszoekers"). Maar migreren kan natuurlijk ook perfect wettelijk: meestal via een arbeidsvergunning, maar ook via een huwelijk met een inwoner van dat land, of via andere vormen van gezinshereniging.
Veruit de meeste migranten in de wereld zijn legaal. Naar schatting zijn er wereldwijd zowat 150 miljoen arbeidsmigranten. Bijna 5 miljoen migranten hebben dan weer een studentenvisum.
2. Vluchtelingen
Een vluchteling is strikt genomen iemand die om een of andere reden vervolgd wordt (vanwege ras, geslacht, nationaliteit, geaardheid, politieke of religieuze overtuiging, enz). Maar in de praktijk krijgen ook mensen die vluchten voor oorlog of ernstig geweld internationale bescherming.
Naar schatting zijn er wereldwijd 68,5 miljoen vluchtelingen (cijfers 2017). Het grootste deel van de vluchtelingen blijft binnen zijn eigen land, terwijl maar een heel klein deel uiteindelijk ergens een asielaanvraag indient.
Voor vluchtelingen is het dan ook erg moeilijk om ergens asiel te kunnen aanvragen. In vluchtelingenkampen kunnen ze worden geregistreerd, via de VN, en dan in een hervestigingsprogramma terechtkomen, een proces dat vaak jarenlang duurt.
In 2017 waren 25,4 miljoen vluchtelingen wereldwijd geregistreerd (in een ander land dan hun land van herkomst). Daarvan zijn er wereldwijd maar iets meer dan 100.000 hervestigd in een ander land. Dat verklaart waarom velen hun toevlucht zoeken tot smokkelaars. Het aantal vluchtelingen is sinds 1997 bijna verdubbeld. Vooral tussen 2012-2015 was de stijging opvallend, met name door de oorlog in Syrië.
3. Irreguliere migratie
Je kunt irregulier zijn door irregulier een grens over te steken, door geen verblijfsvergunning te hebben of door irregulier tewerkgesteld te zijn.
Hoeveel migranten irregulier zijn, is erg moeilijk te schatten. De laatste min of meer betrouwbare cijfers dateren alweer van 2009. Op basis daarvan wordt hun aantal geschat op ongeveer 50 miljoen wereldwijd.
Maar de status van mensen verandert in de praktijk vaak. Bij de vluchtelingencrisis van 2015-2016 bijvoorbeeld, staken honderdduizenden mensen irregulier de Europese grenzen over. Toch ging het in hoofdzaak over oorlogsvluchtelingen uit Syrië, van wie velen later asiel hebben gekregen. Op het moment dat ze ergens een asielaanvraag indienden, werden ze dus regulier. Soms beslist een land ook om bepaalde groepen irreguliere migranten te regulariseren (bv als ze al heel erg lang in een land leven).
Omgekeerd kan iemand bijvoorbeeld met een studentenvisum legaal (regulier) in een land zijn. Maar als zijn studentenvisum vervalt, en hij blijft tóch in het land, dan wordt hij irregulier. In het algemeen geldt dat irreguliere migranten het kwetsbaarst zijn voor allerlei vormen van uitbuiting en onmenselijke behandeling.
Er zijn ook heel wat vermiste migranten. Irreguliere migranten zijn bijzonder kwetsbaar, en hun reis is ontzettend gevaarlijk. Er zijn intussen genoeg verhalen bekend over misbruik, foltering, uitbuiting, slavernij en verkrachting van migranten. Maar ook veel migranten sterven onderweg, of worden vermoord.
In 2017 waren dat er meer dan 6.000 wereldwijd. Dit jaar zijn het er al meer dan 2.500 (gerekend tot september).
