Wordt de fietser straks zijn eigen grootste vijand? "Fietspadstandaarden zijn niet meer van deze tijd”
Vlaanderen kende een dodelijke fietszomer, maar die wijst volgens deskundigen niet op een onveilige trend. Toch zijn er toekomstzorgen: is de fietser straks zijn eigen grootste vijand? “Nieuwe fietspaden vallen nu al te nauw uit voor het huidige bestand van speedpedelecs en bakfietsen.”
“Is het niet een beetje cynisch dat ‘moordstrookje’ kandidaat is om woord van het jaar te worden?”, vraagt Wies Callens van de Fietsersbond. De nieuwe verkeersveiligheidsbarometer van het verkeersinstituut Vias, die de eerste negen maanden van het jaar in kaart brengt, brengt evenmin de verhoopte boodschap: hoewel het aantal ‘doden ter plaatse’ al lang in dalende lijn zat, waren er op Vlaamse wegen 164 verkeersdoden, 1 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. De zomermaanden bleken vooral dodelijk voor fietsers. Voor hen kleuren de cijfers donkerrood: van 25 naar 35 verkeersdoden, een stijging van liefst 40 procent.
Een hoofdrol in de verklaring is weggelegd voor de droge, warme zomer. Stef Willems, woordvoerder van Vias. “De zon zelf maakt natuurlijk niet rechtstreeks slachtoffers, maar mooi weer en weinig neerslag leidt nu eenmaal tot een stijging van het aantal fietsers. Bijgevolg is de kans om in aanraking te komen met een ongeval groter.” Simpele logica, maar niet meteen hoopgevend voor wie op een zomerse zondag al eens het roest van de ketting durft rijden.
‘Terwijl het risico op dodelijke ongevallen voor gemotoriseerde voertuigen gedaald is door allerhande actieve en passieve veiligheidssystemen, ziet de fietser daar niet dezelfde voordelen van’
Stellen dat deze cijfers aantonen dat er ‘steeds meer fietsers omkomen’, is echter onjuist, zeggen zowel Willems als professor verkeersveiligheid Tom Brijs (UHasselt). Ze wijzen op de “fluctuaties die altijd bestaan in dit soort cijfers”. Neem nu de provincie Antwerpen: vorig jaar werd moord en brand geroepen over de stijging van het aantal verkeersdoden in dezelfde barometer, nu haalt de provincie het laagste cijfer ooit. “Het is niet alsof gedrag en infrastructuur op een jaar drastisch veranderd zijn”, zegt Willems.
Wie de fietsdoden over de afgelopen tien jaar bekijkt (voor dezelfde eerste negen maanden), blijft in feite naar een dalende lijn staren, en daarbij is het stijgende fietsgebruik van de Vlaming niet eens in rekening gebracht.
En toch is er reden tot bezorgdheid. Wie naar het ‘aantal gewonden’ kijkt, ziet dat het afgelopen decennium maar één weggebruiker ter plaatse is blijven trappelen: de fietser. “Terwijl het risico op dodelijke ongevallen voor gemotoriseerde voertuigen gedaald is door allerhande actieve en passieve veiligheidssystemen, ziet de fietser daar niet dezelfde voordelen van. Die heeft nu eenmaal geen stalen karkas”, zegt Brijs. Ook niet onbelangrijk: bij zo’n 85 procent van de gehospitaliseerde fietsers is sprake van een ‘eenzijdig ongeval’, zonder botsing met een andere weggebruiker dus.
Lees ook:
“Om het aantal verkeersdoden verder terug te drijven, zal er meer ruimte vrijgemaakt moeten worden voor de fietser”, schrijft hoofdredacteur Bart Eeckhout in zijn standpunt.
Te volle fietspaden
Voor de Fietsersbond zijn de cijfers dan ook vooral een aanleiding om op de infrastructuurspijker te blijven slaan. “Voor fietsers voelt het nog te vaak aan alsof we op een telefoonkabeltje aan het surfen zijn, terwijl we nood hebben aan glasvezel”, zegt woordvoerder Wies Callens. De Fietsersbond vraagt een verhoging van het jaarlijks Vlaams fietsinvesteringsbudget tot 500 miljoen. “In het huidige tempo (jaarlijks zo’n 100 miljoen euro, MM) is het geplande Vlaamse fietsroutenetwerk pas af in 2050", wijst Callens naar een rapport van het Rekenhof in 2017.
“Bovendien zijn de gebruikte standaarden voor fietspaden niet meer in lijn met de huidige realiteit, laat staan de toekomstige”, zegt Callens. Hij wijst niet enkel op de nood aan extra capaciteit maar ook op de vernieuwde mix aan fietsers. “Denk aan de Parkbos-bruggen in Gent: tien jaar geleden opgestart, vallen die nu al te nauw uit voor het huidige bestand van speedpedelecs en bakfietsen.”
‘De gebruikte standaarden voor fietspaden zijn niet meer in lijn met de huidige realiteit, laat staan met de toekomstige’
De Nederlandse cijfers zijn in die zin treffend. De infrastructuur is er allesbehalve ontoereikend, maar in 2017 waren er voor het eerst meer doden bij fietsers dan bij personenwagens. Daar zijn twee verklaringen voor: er is een zekere basislimiet – “fietsers vallen nu eenmaal ook in de beste omstandigheden”, stelt Willems – én er is een nieuw spanningsveld binnen de zwakke weggebruikers onderling. “Slecht wegdek is gevaarlijk, te volle fietspaden zijn dat ook”, luidde de conclusie van het Nederlandse verkeersinstituut SWOV.
Wat is dan de les voor Vlaanderen? Niet alleen meer, maar vooral slimmer investeren? Zowel Callens als Willems constateren dat er geen betrouwbaar model is om de evolutie van het aantal fietsers en hun gedrag te gaan voorspellen. “In Nederland hebben ze trouwens ook geen pasklare oplossing”, zegt Brijs. “Een extra fietsrijstrook? We worstelen nu al om ruimte te vinden voor fietspaden tout court. Laat ons daar maar eerst werk van maken.”