Professor sociale psychologie: "Je kunt studentendopen laten voortbestaan, maar een andere invulling geven"

Initiatierituelen zijn van alle tijden, zegt professor sociale psychologie Frank Van Overwalle (VUB) in "De wereld vandaag". Hij ziet het fenomeen van "dopen" bij eerstejaarsstudenten dan ook niet meteen verdwijnen. "Maar je kan er wel een andere invulling aan geven. Dat vernederende karakter is niet nodig."

De dood vorige week van een 20-jarige student bij een uit de hand gelopen doop brengt de kwestie opnieuw onder het voetlicht. Niet voor het eerst, want ondanks charters en vertrouwenspersonen blijft het soms misgaan. Deze keer zelfs met fatale gevolgen. 

"Initiatierituelen zijn van alle tijden", begint Van Overwalle. "Ze markeren de overgang van de ene leeftijdsgroep of categorie naar de andere. Eigenlijk zijn bijvoorbeeld examens dat ook, waarbij we onze capaciteiten moeten kunnen aantonen voor we in het beroepesleven stappen."

Waarom gaat men bij studentengroeperingen soms zo ver? "Wat je ziet gebeuren, is dat een groep zijn aantrekkingskracht probeert te verhogen door de moeilijkheid van de initiatie te verhogen", zegt Van Overwalle. Hij verwijst naar experimenten in de jaren 60 waarbij deelnemers aan een discussiegroep ofwel eerst een sterke elektrische schok kregen toegediend ofwel enkel een lichte tinteling.

"De eerste groep beoordeelde de discussie achteraf als interessanter, zo bleek. Als mensen veel moeite moeten doen, wint de groep aan belang", aldus Van Overwalle. "Maar anderzijds, als het te moeilijk is, dan kan het men het ook als pesten ervaren." 

Als mensen veel moeite moeten doen, dan wint de groep aan belang

"Gedeelde verantwoordelijkheid"

Volgens de professor houden dopen een risico in omdat het gaat om eerstejaarsstudenten die erbij willen horen en die zich dus kwetsbaar opstellen. Een ander aspect is de "gedeelde verantwoordelijkheid" bij groepsactiviteiten. "Men kijkt naar mekaar, niemand doet iets, dus men denkt: waarom zou ik dan iets doen. Daarin schuilt het gevaar dat men over de grens gaat en niet beseft dat men in een noodsituatie terechtkomt."

"De aanstelling van iemand die niet in de groep zit, die niet gedronken heeft, en die het wat vanop afstand bekijkt, kan daarom een goeie zaak zijn. Als nieuwkomer heeft men vaak geen besef van wat toelaatbaar is en wat niet", zegt Van Overwalle.

"Waarom het soms zo negatief en vernederend wordt gemaakt, dat weet ik ook niet", gaat hij voort. "Dat is blijkbaar toch een cultureel gegeven. Ik stel mij daar ook vragen bij. Dat is een cultuur die volgens mij kan veranderen. Je kunt het laten voortbestaan maar een andere invulling geven. De prijs uitreiken voor de meest creatieve doop bijvoorbeeld."

Er zijn dus wel degelijk andere mogelijkheden, besluit hij. "Iedereen doet het op zijn manier. Het is een goeie zaak dat mensen rituelen ontwikkelen om mensen binnen te laten. Er zal altijd een soort rite of feest zijn."

Waarom het soms zo negatief en vernederend wordt gemaakt, dat weet ik ook niet

Beluister het gesprek met Frank Van Overwalle in "De wereld vandaag":

Meest gelezen