Wordt ons land nu niet meer bestuurd? Wat betekent "lopende zaken"?
Sinds de premier gisteren het ontslag van de regering vroeg bij de koning, is onze regering in "lopende zaken". Wat kan een regering in lopende zaken doen en wordt ons land nu wel nog bestuurd?
“Lopende zaken” betekent dat de regering vanaf nu veel minder kan doen. Dat komt omdat het parlement het ontslag van de regering niet meer kan vragen wanneer die zijn boekje te buiten gaat, omdat de regering al “ontslagnemend” is. Het is een soort noodsysteem dat vooral wordt gebruikt vlak na verkiezingen, als er nog geen nieuwe regering is gevormd.
Wordt ons land dan niet meer bestuurd? Dat ook weer niet. In 2010 ging de regering-Leterme II langer dan een jaar in lopende zaken, en werd er nog heel wat beslist. De regering mag enkel handelingen van dagelijks bestuur stellen (ambtenaren uitbetalen en mensen benoemen, bijvoorbeeld) en beslissingen maken die het beleid niet fundamenteel veranderen.
Bij dringende zaken, zoals de Brexit, kan de regering wel meer gedaan krijgen. "Hoe langer de periode duurt, hoe meer er tot lopende zaken wordt gerekend", zegt grondwetsspecialiste Patricia Popelier (UA). De regering zal daarvoor waarschijnlijk elke maand een budget krijgen, dat heet een systeem van “voorlopige twaalfden”. Daarover wordt donderdag in het parlement gestemd.
Door samen te werken met het parlement (sommigen zeggen: smeken bij het parlement) kan de regering nog veel meer doen. Zelfs het openstellen van bepaalde artikelen van de grondwet om bijvoorbeeld een staatshervorming mogelijk te maken, kan volgens Popelier. Uiteraard blijft wel een meerderheid in het parlement nodig, benadrukt ze. En voor communautaire thema's is dat erg moeilijk.
Lopende zaken betekent dus eigenlijk dat de macht verschuift van de regering naar het parlement. Sommigen zien het zelfs als een manier waarop het parlement nu eens echt “het huis van de democratie” kan worden. Toch vrezen ondernemersorganisatie VBO en het syndicaat van de zelfstandigen NSZ dat lopende zaken voor instabiliteit zal zorgen.
Naar de stembus?
Hoe lang kan zo'n periode van "lopende zaken" duren? N-VA-voorzitter Bart De Wever liet vorige week verstaan dat hij liever naar verkiezingen wil dan verder te werken met een regering in lopende zaken. Ook Vlaams Belang wil liever verkiezingen, met migratie als hoofdthema.
Maar als de koning beslist om het ontslag van de regering te aanvaarden na zijn consultatieronde met de partijvoorzitters, komen er nog niet meteen vervroegde verkiezingen. Eerst moet het parlement zichzelf ontbinden, en daarvoor is een meerderheid nodig. Behalve N-VA en Vlaams Belang staat niemand te springen voor vervroegde verkiezingen, dus het is maar de vraag of die meerderheid wordt gevonden. Zo niet, dan gaat de ontslagnemende regering door in lopende zaken tot het einde van de legislatuur in april.
Volg de laatste politieke ontwikkelingen in onze liveblog.
Beluister hier de analyse van grondwetspecialiste Patricia Popelier (UA) in "De ochtend" op Radio 1: