Wat is een regering in lopende zaken precies?

Als een regering gevallen is en het ontslag van de premier aanvaard door de koning, dan gaat een regering in afwachting van nieuwe verkiezingen in lopende zaken. Dat moet voorkomen dat het land helemaal stuurloos wordt. Maar omdat zo’n regering geen democratische legitimiteit meer heeft, kan ze in principe geen zwaarwichtige beslissingen meer nemen. Over bepaalde soorten dossiers kan ze zich wel nog buigen:

1. Dagelijks bestuur: de regering kan niet-politieke, operationele beslissingen nemen om de winkel draaiende te houden.
2. Dringende zaken die geen uitstel dulden.
3. Zaken waarover al een consensus was gevonden, worden uitgerold.
4. In bepaalde gevallen kan de regering zich ook tot het parlement richten. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2011, toen dringend beslist moest worden over een inval in Libië. Die kwestie kwam pas echt op de agenda na de val van Leterme II. Maar omdat er toen steun voor gevonden werd in de Kamer, kon alsnog tot zo’n interventie worden overgegaan.

Wat is artikel 195 precies?

De Grondwet verander je niet zomaar, daarom is het een grondwet. Artikel 195 is de sleutel waarmee je bepaalde artikelen uit die Grondwet kan ‘openstellen’ voor aanpassingen. (Andere, zoals de afschaffing op de doodstraf, kun je nooit aanpassen.) Het artikel duikt vaak op in communautaire zaken, net omdat heel wat van dat soort afspraken ‘gebeiteld’ zitten in de grondwet.

Maar als het parlement vlak voor de verkiezingen artikel 195 ‘voor herziening vatbaar verklaart’, dan is in de volgende regeerperiode een grote staatshervorming mogelijk. Daarvoor hoeven niet opnieuw verkiezingen gehouden worden, het kan dus binnen één regeerperiode. Die truc is al eens toegepast voor de zesde staatshervorming, het zogeheten Vlinderakkoord.

Hoezo, voorlopige twaalfden?

Als een regering valt zonder dat ze een begroting heeft kunnen goedkeuren, dan wordt overgegaan op een systeem van voorlopige twaalfden – een begroting die van maand tot maand werkt. Het is een soort noodoplossing opdat de boel toch blijft draaien en u bijvoorbeeld nog steeds uw pensioen krijgt uitbetaald.

Gemaakte afspraken worden uitgevoerd, maar er kan in principe niet meer beslist worden over nieuwe maatregelen die een zware impact ebben op de staatsfinanciën. Elke maand kan een overheid een twaalfde uitgeven van de totale uitgaven die het jaar voordien gebeurd zijn, toen de politici het wel nog eens waren geraakt over een begroting.

Wat is er toch met die Atomaschriftjes?

Atoma-schriftjes zijn geheime afspraken die zijn gemaakt bij de regeringsvorming, en waar het bestaan van wordt ontkend. Dat was bij de vorming van de regering-Michel niet anders. Gewezen vicepremier Jan Jambon (N-VA) alludeerde daarop in 2014 al in een speech voor het Katholiek Studentenverbond. Later kwam hij daarop terug en zei hij dat het om beeldspraak ging. Nu de regering is gevallen, lekt de inhoud van Atoma stukje bij beetje uit.

Atoma-schriftjes hebben een lange politieke geschiedenis. Ze doken op in de Agusta-affaire, en ook toenmalig CD&V-penningmeester Leo Delcroix zou er niet al te propere geldstromen van de partij in hebben genoteerd.

Verkiezingen organiseer je niet zomaar. Wanneer kunnen die ten vroegste vervroegde verkiezingen doorgaan, áls ze er zouden komen?

Opdat het zover zou komen, moet de koning eerst het ontslag van premier Michel aanvaarden. Als dat gebeurd is, wordt meestal in één klap ook de Kamer ontbonden. Als 76 leden van die Kamer (de helft plus 1, een meerderheid dus) zich daarna akkoord verklaren met nieuwe verkiezingen, komen die er. Ze vinden dan plaats 40 dagen nadien.

Ooit werd daarover de datum van 10 februari genoemd, maar dat is in de praktijk niet haalbaar: de koning is nog aan zijn gespreksronde met de partijvoorzitters bezig, en dat zal nog wel even in beslag nemen. Bovendien zijn voorlopig alleen N-VA en Vlaams Belang gewonnen voor het idee van vervroegde verkiezingen. De overige partijen vinden het zinvoller om in lopende zaken te blijven tot 26 mei. Op die datum waren er al Vlaamse, federale en Europese verkiezingen gepland.