“Mijn eerste goudstuk vond ik toen ik negen was”

Op zijn zeventiende was Kim Fisher al kapitein op een bergingsschip van zijn vader, vandaag leidt hij als CEO het bedrijf van 30 werknemers. “Mijn vader heeft me leren duiken toen ik negen was. Zolang moest ik wachten van hem. Maar al vanaf mijn zesde ging ik mee de boot op als hij dook naar schatten. Het was mijn taak om de juwelen te poetsen”, lacht hij. “Mijn eerste goudstuk vond ik toen ik negen was.”

Toch was het niet altijd rozengeur en maneschijn in het schattenjagersgezinnetje. “Iedereen dacht dat we rijk waren”, zegt Kim. “Maar dat was niet zo. Alles wat mijn ouders verdienden, ging naar brandstof voor de boot. Als het etenstijd was, doken we met een harpoen het water in om vis te vangen of haalden we kreeft boven. Toen het geld eindelijk begon binnen te komen, heb ik jaren geen vis meer gegeten.”

Goede verkoper

“Mijn vader was een bijzonder charismatisch man en een eeuwige optimist. Hij slaagde erin de mensen rondom hem even hard in zijn idealen te laten geloven als hij zelf. En hij was een goede verkoper, hij kon mensen overtuigen in hem te investeren. Hij realiseerde zijn grote droom tijdens zijn leven, dat is iets waar maar weinigen in slagen. Precies daarom zijn mensen zo dol op zijn verhaal.”

Zelfs toen zijn zoon en schoondochter, samen met een crewlid, verdronken tijdens de zoektocht naar de Atocha gaf Mel niet op. “Mijn ouders waren kapot toen mijn broer Dirk en zijn vrouw Angel om het leven kwamen. We hebben getwijfeld, zagen het niet meer zitten, wilden opgeven. Maar mijn vader niet: hij inspireerde ons allemaal om door te gaan. Dirks dood maakte ons nog verbetener om de Atocha te vinden. Onze zoektocht kreeg iets persoonlijks: we moesten haar vinden, voor Dirk. En dat is ook gelukt: door een bizar toeval dag op dag precies tien jaar na de dood van Dirk en Angel.”

“Ook de rechtszaken kregen mijn vader niet klein. We hebben zeven jaar geprocedeerd. Hij betaalde meer dan 2 miljoen dollar (1,77 miljoen euro) aan advocaten- en procedurekosten. Dat vinden velen nog het mooiste stuk van het verhaal: dat we de overheid hebben verslaan”, grijnst hij.

Dolores

“De Atocha is van ons, daar krijgt niemand ooit nog juridisch een speld tussen. Maar de haaien in Washington proberen onze toekomst moeilijk te maken. Steeds weer maken ze nieuwe wetten die schattenzoekers het werk onmogelijk maken. De overheid claimt bijvoorbeeld alle vondsten die voortaan op oorlogsschepen worden gedaan. En je hebt fundamentalistische archeologen die principieel tegen commercieel schattenzoeken zijn en vinden dat alles op de zeebodem moet blijven liggen.”

Het bedrijf heet dan wel Mel Fisher’s Treasures, maar was moeder Dolores niet even belangrijk? “Klopt! Mijn vader had dit leven nooit kunnen leiden zonder mijn moeder. Ze steunde hem voor de volle honderd procent, altijd. Ze was zelf een uitermate bedreven duiker en schattenjager. Het wereldduurrecord duiken bij vrouwen staat nog altijd op haar naam. Meer dan 55 uur bleef ze onder water. Maar een kind verliezen was zwaar voor haar. Na de dood van Dirk wilde ze niet meer duiken. Ze werd ook heel beschermend voor mijn zusje Taffi. Pas tien jaar later, toen we de hoofdlading van goud en zilver vonden, ging ze opnieuw het water in.”

Wat herinnert Kim zich nog van die grote dag? “We wisten dat we er kort bij waren. Duizenden zilveren munten kwamen de dagen voordien naar boven. We waren zo opgewonden dat we gingen vrijduiken om al het zilver op te rapen. We hadden gewoon geen tijd om een duikfles op onze rug te hangen”, lacht Kim. “Ik ben dan naar Key West vertrokken om mijn vader te halen. Mijn broer en ik wilden hem er uiteraard bij op het grote moment. Onderweg contacteerde mijn broer me via de radio: We hebben haar! Ik heb dit verhaal al duizenden keren verteld, maar ik krijg nog steeds koude rillingen als ik terugdenk aan dat moment. Drie jaar later liep ik nog rond met een smile op mijn gezicht.”

Op welke vondst is hij het meest trots? “Mijn mooiste stuk is een zeldzame gouden gifbeker, één van de topstukken in het museum. Het duiken zat er op die dag, maar ik wilde bij valavond nog een keertje het water in. De beker lag gewoon in het zand, helemaal geplooid, maar verder intact. Toen ik ermee bovenkwam, sprong iedereen natuurlijk opnieuw het water in.”

Machtige kerk

“Ook heel bijzonder was mijn vondst van de kist van de navigator van de Atocha, de belangrijkste man aan boord na de kapitein. Er zat een bronzen astrolabium in, een zeldzaam navigatie-instrument. Er zijn er amper 35 bekend in heel de wereld.”

Wat zou Kim nog graag vinden? “Veel goud en zilver, uiteraard. De Spanjaarden waren maniakale boekhouders. Als we het manifest vergelijken met wat we al hebben, is ons liedje nog lang niet uit. Bovendien weten we dat er 25 tot 50 procent smokkelwaar aan boord was. De Margarita had volgens het manifest 34 goudstaven aan boord, we hebben er al 80 gevonden. En ik ben erg benieuwd naar 35 kisten van de katholieke kerk waar we nog geen spoor van hebben. We weten dat ze aan boord waren, maar hun inhoud is onbekend. De machtige kerk moest van de Spaanse koning niet aangeven wat haar geestelijken verscheepten. Maar neem van mij aan dat het goed spul moet zijn.”

Zonen

Is de opvolging verzekerd bij de familie Fisher? “Mijn vrouw Lee en ik hebben vijf zonen. Ze duiken allemaal. De jongste is 17. Hij wil ook schattenjager worden. Het idee om bezoekers met ons te laten duiken, komt van mijn zonen. Voor zover ik weet, zijn we het enige bedrijf ter wereld die dat doet. Sommige mensen halen speciaal hun duikbrevet om met ons te duiken.”

“Lee en ik hebben elkaar trouwens al schattenjagend ontmoet. Zij was in Ecuador op zoek naar de schat van ontdekkingsreiziger Sir Francis Drake. Ze vroeg mijn vader om advies en hij stuurde mij ter plaatse. De schat hebben we niet gevonden, maar wel elkaar.”

Hoe rijk heeft de schat van de Atocha de familie Fisher gemaakt? “We hebben genoeg geld om een goed leven te leiden. Ik doe geen gekke dingen, ga niet rondvliegen in privévliegtuigen. Ik kan stoppen met werken, maar wat moet ik dan? Elke dag op het strand liggen wordt ook snel vervelend. En geef toe, er is toch geen mooiere job dan deze?”

Bekijk het filmpje en win een munt van Atochazilver!

ATOCHA IN CIJFERSGebouwd in 1620Lengte: 34 meterBreedte: 10 meterDiepgang: 4 meterVerdediging: 20 bronzen kanonnenPassagierslijst: 131 zeelieden, 81 soldaten, 37 edellieden en geestelijken, 11 bedienden en slavenVoorraad voor reis van acht weken: 14 ton (water, wijn, gedroogd vlees, bonen, rijst, kaas, droge koeken en levend vee)Lading: 150 ton (200.000 zilverstukken in 100 kisten, 585 koperblokken, 125 goudstaven en -schijven, 600 kilo zilveren voorwerpen, 1.038 zilverstaven, 350 vaten indigo en 525 balen tabak)

DE ONDERGANG VAN DE ATOCHA

Havana, Cuba, 4 september 1622. Zes weken later dan voorzien, vertrekt de Tierra Firme-vloot naar Spanje. Bartolome Garcia de Nodal, kapitein van de Nuestra Señora de Atocha, het galjoen dat de vloot van 28 schepen moet beschermen in de rug, maakt zich zorgen. Meer nog dan piraten of een aanval van de Nederlanders vreest de kapitein het weer.

Middenin het orkaanseizoen de Atlantische Oceaan oversteken is niet de meest verstandige keuze. Toch is uitstel van vertrek geen optie. De kersverse Spaanse koning Filips iV, amper 16, zit in diepe schulden en wacht angstvallig op de schatten van de 1622-vloot. De rijkdommen uit de kolonies maakten van Spanje de machtigste natie van de Oude Wereld. Maar de instandhouding van dat rijk kost handenvol geld. De koning heeft dringend cash nodig voor de oorlogen tegen Fransen, Nederlanders en Engelsen en om de overdaad aan zijn hof te sponsoren.

Smokkelwaar

De Atocha dankt haar naam aan een heilig Spaans schrijn, maar in geval die goddelijke bescherming niet volstaat, heeft het galjoen ook twintig bronzen kanonnen aan boord. In het ruim van de Atocha en zusterschip Santa Margarita zit de rijkdom van het wereldrijk: zilver uit Peru en Mexico, goud en smaragden uit Colombia, parels uit Venezuela, koper uit Cuba. Verder aan boord: een onbekende hoeveelheid smokkelwaar om de koninklijke taks op goud en zilver te ontlopen. Ook de rijkste passagiers - met hun persoonlijke goud en zilver - kozen voor de sterke Atocha. In totaal heeft de Nodal 260 mensen aan boord.

De vloot volgt de Golfstroom langs Florida op weg naar Europa. Maar al de volgende ochtend steekt een orkaan op. De Atocha, de Margarita en vijf handelsschepen slagen er niet in de veilige, diepe wateren van de Golf van Mexico te bereiken en drijven recht naar de Florida Keys.

Op de Atocha is iedereen zeeziek. Op één na knappen alle masten af. De zeilen scheuren, het schip is onbestuurbaar. Kapitein de Nodal beveelt de passagiers benedendeks te schuilen en te bidden. Hij laat hen de luiken aan de binnenkant sluiten om te voorkomen dat zijn doodsbange bemanning zich verstopt.

Overlevenden

De bemanning dropt de ankers, maar een metershoge golf werpt het schip op een rif. De boeg is zwaar beschadigd, het water gutst binnen. De kapitein verplicht drie mannen om in de overblijvende mast te klimmen, meters hoog boven de kolkende oceaan. Hij wil weten of de Margarita in de buurt is om hen te redden. Het is zijn laatste bevel, want de Atocha zinkt nu razendsnel naar de zeebodem. De Margarita loopt vast op ondiep zand.

Als de storm de volgende dag gaat liggen, zijn zeven schepen vergaan en 550 levens verloren. De rest van de vloot brengt het slechte nieuws naar Havana. De Spanjaarden zetten een reddingsactie op poten. Tot hun verbazing vinden ze nog overlevenden van de Atocha. Vijf mannen klampen zich al twee dagen vast aan de mast die net boven water steekt. De drie bemanningsleden die op bevel van de Nodal naar boven klommen en twee slaven.

Parelduikers

Tot slaaf gemaakte Caribische parelduikers moeten duiken naar het wrak. Maar ze krijgen de langs binnen afgesloten luiken niet open. De Spanjaarden markeren de plek met boeien. Voor ze kunnen terugkeren met zwaar materiaal steekt een tweede orkaan de kop op. De boeien gaan verloren en de nieuwe storm rukt de dekken en het achtersteven van het scheepswrak. De zware romp met de hoofdlading van zilver en koper blijft liggen, de rest van het schip wordt meegesleurd over een V-vormig spoor van 18 kilometer. Wrakstukken en lading worden over de oceaanbodem uitgestrooid als confetti. De boeg gaat de ene kant op, het achtersteven de andere. De koning is furieus. Het verlies van de Atocha en de Margarita veroorzaakt een financiële crisis zonder weerga aan het hof. Spanje blijft nog vijftig jaar zoeken naar de schatten. Bij een poging met een bronzen duikersklok kan een deel van de lading van de Margarita worden geborgen. Dat daarbij 19 van de 20 slaven-duikers sterven, is bijkomstig.

En wat gebeurde er met de vijf overlevenden? Na hun redding werden ze op de volgende vloot naar Spanje gezet. Daar kwam het tot een proces over het verlies van de 1622-vloot. De overlevenden werden de dupe van de woede van de koning: hij liet ze alle vijf onthoofden.