Zoals mosselen enkel goed zijn in de maanden met de letter R, zo vaccineer je je het best in de maanden met de letter O: oktober en november. “Half november is het ideale moment”, zegt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). Een vaccin werkt bij volwassen personen immers tot zo’n zes maanden. Zo ben je tot een stuk in de lente beschermd. “En er is véél gevaccineerd in die periode. Uit cijfers van de producenten zouden 2,6 à 2,7 miljoen vaccins verkocht zijn, ongeveer 100.000 meer dan vorig jaar.”

Die cijfers gaan opnieuw in stijgende lijn, na een stabielere periode in 2009. “Toen was er een pandemie en was de bevolking die vaccins beu. In Vlaanderen is het griepvaccin een tijd stabiel gebleven, met nu opnieuw een stijging. Mogelijk zit de vergrijzing, met een toename van het aantal risicopatiënten, daar voor iets tussen.” En dus is er bij de producenten geen vaccin meer te vinden, ook bij de groothandels is alles al twee weken op.

Snel bijmaken?

Maak dan gauw wat vaccins bij, zou je denken. “Maar zo werkt het niet”, zegt Van Ranst. “De grote farmabedrijven hebben vooraf het aantal dosissen vastgelegd, op basis van een inschatting die begin vorig jaar gemaakt is. Het gaat om een virus dat maanden gekweekt wordt en dan aangepast tot vaccin. Dat kun je niet zomaar in twee weken opnieuw doen. Die firma’s willen ook geen overschotten, want dan moeten ze die vernietigen en verliezen ze geld.” Speelt de overheid dan een rol? “Dat zou kunnen, maar het gebeurt niet. We zouden zelf de voorraad kunnen beheren en het financiële verlies van die overschotten als maatschappij dragen. Al heeft dat ook nadelen: als de enige leverancier met problemen kampt, valt de hele keten stil.”

“De meeste mensen uit risicogroepen hebben hun vaccin al gekregen”, zegt Lieven Zwaenepoel van apothekersbond APB. “Woon-zorgcentra en ziekenhuizen, bijvoorbeeld, bestellen de dosissen zelf en dienen ze ook zelf toe.” Toch is er nu nog een groep die uit de boot valt: laatkomers. “Afgelopen jaren werden in deze periode nog zo’n tienduizend vaccins verkocht, die mensen blijven deze winter onbeschermd.”

Weggooien

In een klein aantal apotheken zouden nog vaccins zijn. “Maar omdat ze gekoeld moeten blijven, kun je ze niet zomaar met de post opsturen naar een andere gemeente”, zegt Zwaenepoel. “Het is zelfs mogelijk dat er straks toch nog vaccins weggegooid zullen moeten worden.” Daarom komt er straks een overlegmoment in de sector. “Die afspraak is al gemaakt. We moeten eens goed nadenken over hoe we dit kunnen oplossen.”

Intussen is van een epidemie nog geen sprake: “We zien een trend waarbij het virus telkens wat later in het seizoen toeslaat. Maar eigenlijk kan het op gelijk welk moment toeslaan. Maar wie nu nog ergens een vaccin op de kop kan tikken, is waarschijnlijk wél nog net op tijd.”